W praktyce walidacja ma cechy partnerstwa publiczno-prywatnego. Oferują ją instytucje certyfikujące, prowadzące działalność gospodarczą i reprezentujące tym samym sektor prywatny. Nadawanie kwalifikacji rynkowych oraz zapewnianie jakości walidacji jest z kolei nadzorowane przez administrację centralną (ministerstwa). W rezultacie przystąpienie do walidacji jest z założenia w pełni odpłatne dla kandydatów.
Z jednej strony powierzenie w Polsce prowadzenia walidacji podmiotom rynkowym pozwala na ograniczenie wydatków państwa z tego tytułu. W zamian instytucje certyfikujące pobierają opłaty za tę usługę. Z drugiej strony, pozostawiając tę kwestię prawom wolnego rynku, należy się spodziewać ograniczenia dostępu do uzyskiwania kwalifikacji tą drogą. Walidacja może być za droga, zwłaszcza dla osób o niskim wykształceniu i dochodach, a to przede wszystkim im należy dać szansę na uzyskanie lub podniesienie kwalifikacji.
Zakłada się, że instytucje certyfikujące w Polsce będą zarabiać na walidacji jako usłudze komercyjnej. Zgodnie z obecnymi danymi średnia wysokość opłat z tego tytułu wynosi 2366,91 zł. Większość z nich mieści się w przedziale 1000‒3400 zł, a w skrajnych przypadkach przekracza 5000 zł.
Koszty te mogą zniechęcać do przystępowania do walidacji, szczególnie na etapie, na którym ZSK nie jest jeszcze szeroko rozpoznawalnym systemem dla pracodawców. Co więcej, zwiększają one potencjalnie nierówności w dostępie do tego procesu, a w następstwie mogą pogłębiać już istniejące nierówności na rynku pracy.
Walidacja. Kto pokrywa koszty?
Jednocześnie nie ma jednego mechanizmu dofinansowania walidacji. Kandydaci mogą ubiegać się o refundację ze środków unijnych (np. w ramach projektów finansowanych z POWER, regionalnych programów operacyjnych), środków z Bazy Usług Rozwojowych czy Krajowego Funduszu Szkoleniowego. Uczniowie szkół branżowych mogą przystąpić nieodpłatnie do walidacji dla dowolnej kwalifikacji rynkowej, jeśli dyrektorzy ich szkół zawarli stosowne umowy z instytucjami.
W związku z tym powstaje pytanie: jak uzyskać równowagę między ograniczeniem kosztów publicznych a jednoczesnym zapewnieniem pozytywnego zwrotu z inwestycji, polegającej na wdrożeniu ZSK na poziomie społecznym i ekonomicznym?
W niektórych państwach europejskich koszty przystąpienia do walidacji pokrywa nie sam kandydat, lecz państwo, samorząd lub pracodawca. Poniżej przedstawiamy przykłady z Francji, Luksemburga i Szwajcarii, oparte na danych dotyczących liczby certyfikatów nadanych drogą walidacji.
Francja
Całkowity koszt walidacji we Francji (koszty administracyjne, doradztwo, weryfikacja oraz certyfikowanie) wynosi średnio między 850 a 7000 euro na kandydata. Większość tej sumy pokrywają:
- państwowe oraz regionalne służby zatrudnienia, które prowadzą centra informacyjne, udzielają kandydatom do walidacji wsparcia finansowego i oferują doradztwo;
- fundusze rozwoju zawodowego, zasilane z obowiązkowych składek firm prywatnych, wspierające rozwój pracowników;
- firmy, które finansują niektóre projekty rozwojowe.
Dla grup wyznaczonych jako priorytetowe (np. osoby bezrobotne) proces jest bezpłatny.
Luksemburg
W Luksemburgu kandydaci do walidacji są zobowiązani uiścić jedynie zryczałtowane opłaty administracyjne. W przypadku procesów nadzorowanych przez Ministerstwo Edukacji, Dzieci i Młodzieży wynoszą one 25 euro, a doradztwo jest bezpłatne.
Ewentualne pozostałe opłaty ustalają poszczególne podmioty prowadzące walidację, np. w Luksemburskim centrum uczenia się przez całe życie (Luxembourg Lifelong Learning Centre) płaci się 150 euro.
Szwajcaria
Na poziomie krajowym oszacowano, że średni koszt prowadzenia walidacji wynosi 4000‒7000 franków szwajcarskich. Jednak decydując się na przystąpienie do walidacji, kandydat uiszcza tylko ułamek tej kwoty. Podstawowy wydatek stanowi opłata rejestracyjna w wysokości 90 franków. Reszta opłat zależy od różnych czynników. Przykładowo w kantonie Zurych osoby bez kwalifikacji na poziomie szkoły ponadpodstawowej nie ponoszą dodatkowych kosztów, a państwo dofinansowuje ich szkolenia do 50% wartości.
Walidacja – naprzeciw nierównościom społecznym
Wiele badań wskazuje na wielowymiarowe korzyści z dofinansowania przez państwo usług rozwojowych, w tym walidacji. Ich dostępność wpływa nie tylko na potencjalną poprawę sytuacji danej osoby na rynku pracy, lecz także na:
- polepszenie samopoczucia i satysfakcji z życia – posiadanie wyższych kwalifikacji wiąże się z większym szczęściem, satysfakcją z życia, poczuciem własnej wartości, poczuciem skuteczności i zmniejszonym ryzykiem depresji (Sabates i Hammond, 2008);
- zdrowie – osoby zintegrowane społecznie i pracujące rzadziej potrzebują konsultacji z lekarzem i częściej podejmują lepsze decyzje dotyczące zdrowia, co pozwala unikać kosztownego dla państwa leczenia (UNESCO Institute for Lifelong Learning, 2016).
Zwrot z inwestycji publicznej jest nie tylko społeczny, lecz także ekonomiczny. Badacze ze szwajcarskiego Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Bernie (Fritschi i in., 2009) oszacowali skalę oszczędności dla państwa w sytuacji, gdy osoba bez wykształcenia uzyskuje kwalifikację zawodową. Systematyczna integracja defaworyzowanych grup społecznych na rynku pracy – w tym osób, które wypadły z edukacji zawodowej – pozwoliła na zmniejszenie wydatków na świadczenia socjalne o 15 335 euro rocznie na osobę.
Podsumowując, opłata za walidację jest wydatkiem jednorazowym, więc refundacja tego kosztu może być opłacalna z perspektywy potencjalnych, znacznie wyższych kosztów związanych z utrzymywaniem się nierówności społecznych.
Autorzy: Iwona Gmaj, Roksana Pierwieniecka, Michał Rostworowski
Pobierz wszystkie artykuły z Kwartalnika ZSK 1/2021
Bibliografia
Sabates, R. i Hammond, C. (2008). The Impact of Lifelong Learning on Happiness and Well-being. London: Institute of Education. Pobrano z: http://www.learningandwork.org.uk/lifelonglearninginquiry/docs/Ricardo-Wellbeing-evidence.pdf
UNESCO Institute for Lifelong Learning (2016). Third Global Report on Adult Learning and Education: The Impact of Adult Learning and Education on Health and Well-Being; Employment and the Labour Market; and Social, Civic and Community Life. Hamburg. Pobrano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000245913
