Efektem współpracy nawiązanej w 2017 roku pomiędzy Instytutem Badań Edukacyjnych a Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego – Państwowym Instytutem Badawczym (CNBOP-PIB) jest siedem kwalifikacji rynkowych, które zostały włączone do Zintegrowanego Sytemu Kwalifikacji:
- Projektowanie zabezpieczeń przeciwpożarowych – stałe urządzenia gaśnicze gazowe (SUG-G),
- Montaż i konserwacja zabezpieczeń przeciwpożarowych – stałe urządzenia gaśnicze gazowe (SUG-G),
- Projektowanie zabezpieczeń przeciwpożarowych – dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO),
- Montaż i konserwacja zabezpieczeń przeciwpożarowych – dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO),
- Projektowanie zabezpieczeń przeciwpożarowych – systemy sygnalizacji pożarowej (SSP) i sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi,
- Montaż i konserwacja zabezpieczeń przeciwpożarowych – systemy sygnalizacji pożarowej (SSP) i sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi,
- Montaż i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku węgla, dymu, ciepła i gazu.
Opisano również kolejną, ósmą kwalifikację z dziedziny ochrony przeciwpożarowej, której włączenie do ZSK postulowali strażacy ratownicy z lotniskowych służb ratowniczo-gaśniczych (takich jednostek jest w Polsce ponad 500). Niestety, z powodów formalnych, nie została ona jeszcze włączona do systemu
Wymienione powyżej kwalifikacje są adresowane do projektantów, instalatorów i konserwatorów technicznych zabezpieczeń w ochronie przeciwpożarowej oraz autonomicznych czujek tlenku węgla, dymu, ciepła i gazu. Ministerstwem właściwym dla tych kwalifikacji jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, a decyzją z dnia 9 lipca 2019 roku nadano CNBOP-PIB uprawnienia do pełnienia funkcji instytucji certyfikującej dla tych kwalifikacji. Wyżej wymienione kwalifikacje nie uzyskały jeszcze statusu kwalifikacji funkcjonujących, ponieważ zadecydowano o zmianie podmiotu zewnętrznego zapewnienia jakości – ma nim być Szkoła Główna Służby Pożarniczej (SGSP), która od 1 sierpnia 2023 roku uzyskała rangę Akademii Pożarniczej. Oczywiście sama zmiana nazwy generuje wiele innych równie skomplikowanych zmian, nie tylko zarządczych czy natury formalnej, ale przede wszystkim skutecznie angażuje kadrę uczelni, a także resort nadzorujący. W efekcie niezbędne formalności związane z potwierdzeniem statusu Akademii Pożarniczej jako podmiotu zewnętrznego zapewnienia jakości w przypadku kwalifikacji będących owocem współpracy IBE i CNBOP-PIB wciąż czekają na dogodny moment i swój szczęśliwy finał.
Podkreślenia wymaga fakt, że główny powód, z którego dostrzeżono konieczność opisania kwalifikacji w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej w naszym kraju, pozostaje aktualny. Nadal istnieje duża potrzeba przeprowadzania szkoleń, w odniesieniu do wymagań i standardów zawartych w opisach tych kwalifikacji i tworzenia kadry wyspecjalizowanych projektantów, instalatorów i konserwatorów technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz monterów autonomicznych czujek, którzy będą mogli się legitymować państwowym certyfikatem. Z danych ogólnodostępnych na stronach Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej wynika bowiem, że tylko w roku 2022 w obiektach, w których doszło do zdarzeń w postaci pożarów, nie zadziałało 63% hydrantów zewnętrznych i zaworów hydrantowych, 61% stałych i półstałych instalacji gaśniczych, 47% urządzeń oddymiających, 23% systemów automatycznej transmisji alarmu oraz 23% instalacji wykrywających pożar. W 2022 roku w porównaniu do roku 2021 w każdej z wymienionych kategorii odnotowano wzrost liczby instalacji, które nie zadziałały w sytuacji zagrożenia. Dane te są alarmujące i sugerują brak niezbędnych kompetencji osób odpowiedzialnych za należyte funkcjonowanie powyższych systemów i urządzeń.
Dane dotyczące występowania pożarów i liczby ofiar tego typu zdarzeniach w obiektach mieszkalnych niestety również nie uległy poprawie w omawianym okresie. W dalszym ciągu odnotowuje się aż około 80% ofiar śmiertelnych i osób poszkodowanych (spośród wszystkich osób uczestniczących w zdarzeniu) w konsekwencji pożarów we wszystkich kategoriach obiektów budowlanych. Wpływ na tak wysoki odsetek ofiar ma oczywiście sytuacja demograficzna w naszym kraju, czyli znaczący przyrost liczby seniorów w populacji Polski, w tym osób w wieku starczym i sędziwym, które stanowią grupę wymagającą szczególnej ochrony przed niebezpieczeństwem utraty życia lub zdrowia w wyniku wybuchu pożaru oraz działania trujących gazów wydzielanych w procesach spalania, w tym przed bardzo szkodliwym tlenkiem węgla. Również w przypadku kolejnej newralgicznej grupy społecznej, tj. osób z niepełnosprawnościami, sytuacja nie uległa znaczącej poprawie. Podsumowując, żadne z okoliczności, które stanowiły uzasadnienie dla opracowania opisów pierwszych kwalifikacji rynkowych w ochronie przeciwpożarowej, nie uległy poprawie, a dane statystyczne awarii instalacji, ofiar śmiertelnych i osób poszkodowanych jeszcze bardziej potwierdzają potrzebę zmiany statusu kwalifikacji z tej dziedziny z kwalifikacji włączonych do ZSK na funkcjonujące.
Z pewnością takie okoliczności zewnętrzne jak wojna w Ukrainie oraz jej konsekwencje w postaci chociażby kryzysu uchodźczego czy też potrzeby ochrony granic naszego kraju nie przysporzyły MSWiA mniejszej ilości obowiązków i pilniejszych procesów niż sfinalizowanie umowy pomiędzy resortem a Akademią Pożarniczą, co stanowi warunek konieczny do tego, by kwalifikacje stały się kwalifikacjami funkcjonującymi. Powyższe dane ukazują, jak istotne jest, aby za bezpieczeństwo Polek i Polaków odpowiadali wyłącznie pracownicy o najwyższym poziomie kompetencji. Mamy nadzieję, że perspektywa funkcjonowania opracowanych kwalifikacji stanie się wreszcie faktem, co w sposób znaczący poprawi jakość oferowanych usług, zagwarantuje niezawodność instalacji przeciwpożarowych oraz przyczyni się do zmniejszenia liczby ofiar i osób poszkodowanych przynajmniej w tych grupach społecznych, które charakteryzuje ograniczona samodzielność na co dzień, a tym bardziej w sytuacji zagrożenia i podczas ewakuacji.
Obecne wyzwania i priorytety państwa w zakresie bezpieczeństwa zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego spowodowane wojną w Ukrainie, a także zaostrzoną retoryką w kontaktach z takimi sąsiadami jak Białoruś, objawiły kolejne potrzeby i specjalistyczne obszary wiedzy, umiejętności i kompetencji, które wymagają określenia jednolitego standardu w postaci opisów kwalifikacji. Takim obszarem wydaje się między innymi znaczący wzrost zapotrzebowania na pilotów bezzałogowych statków powietrznych (BSP), potocznie zwanych dronami, wśród wszystkich formacji mundurowych służb podległych MSWiA.
Proces dostosowania przepisów krajowych do wymogów prawa obowiązującego w Unii Europejskiej trwa od lat i wciąż wymaga doprecyzowania. Rozbieżności dotyczące zasad wykonywania lotów BSP i kompetencji pilotów wykonujących loty na potrzeby służby, w tym formacji Państwowej Straży Pożarnej, powodują problemy organizacyjne i prawne, a także rzutują na wszelkie plany doskonalenia zawodowego pilotów – funkcjonariuszy.
Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC) 23 lutego tego roku, w odpowiedzi na wystosowane przez kierownictwo CNBOP-PIB pismo w tej sprawie, udzielił wyczerpującego wyjaśnienia, co w następstwie spowodowało złożenie wniosku przez CNBOP-PIB o rejestrację ośrodka szkoleniowego dla pilotów BSP służb mundurowych. W dniu 10 marca 2023 roku na mocy decyzji administracyjnej Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego nastąpiła oficjalna rejestracja CNBOP-PIB jako ośrodka uprawnionego do przeprowadzania szkoleń praktycznych i oceny umiejętności w zakresie zadeklarowanych krajowych scenariuszy standardowych od NSTS-01 aż po NSTS-08. Z sukcesem zrealizowano pierwsze szkolenia i egzaminy oraz wydano pierwsze uprawnienia dla nowych pilotów dronów funkcjonariuszom Policji, Państwowej Straży Pożarnej, a także strażakom ratownikom Ochotniczej Straży Pożarnej w Józefowie i pracownikom cywilnym wydziałów zarządzania kryzysowego samorządów na terenie powiatu otwockiego. Dotychczasowe badania, analizy oraz doświadczenia wskazują jednoznacznie na ogromny potencjał w tym obszarze w zakresie opracowania opisów odpowiednich kwalifikacji rynkowych, a nawet kwalifikacji uregulowanych. Z pewnością jest to bardzo ważny dla bezpieczeństwa Polek i Polaków obszar kompetencji, w którym standaryzacja oferowana przez Zintegrowany System Kwalifikacji mogłaby odegrać istotną rolę w najbliższej przyszłości.
O autorze:
Paweł Florek − absolwent SGSP. Pracownik Działu Wsparcia i Audytów w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego – Państwowym Instytucie Badawczym (CNBOP-PIB) oraz inspektor ochrony przeciwpożarowej. Współtwórca opisów siedmiu nowych kwalifikacji z zakresu projektowania, montażu i konserwacji zabezpieczeń przeciwpożarowych włączonych do ZSK, a także pomysłodawca kwalifikacji dotyczącej montażu i konserwacji autonomicznych czujek. W CNBOP-PIB od kwietnia 2015 roku. Druh OSP Józefów. Pilot bezzałogowych statków powietrznych.
Artykuł jest podsumowaniem wystąpienia autora w trakcie konferencji „Kreujemy przyszłość. Współpraca w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji” zorganizowanej przez IBE 12.09.2023 r.
