Wymagania dla walidacji są planowane odpowiednio dla każdego z jej etapów, tj. identyfikowania, dokumentowania i weryfikacji, oraz dotyczą metod stosowanych w walidacji, kompetencji osób ją przeprowadzających, sposobów jej organizacji, a także warunków organizacyjnych i materialnych niezbędnych do jej prowadzenia. Tak sformułowane wymagania muszą być spełnione przez wszystkie podmioty starające się o uprawnienia do certyfikowania danej kwalifikacji rynkowej.
W wyniku analizy efektów uczenia się i określonych dla nich kryteriów weryfikacji, potrzeb i możliwości adresatów kwalifikacji (oraz jej charakteru) można dokonać doboru konkretnych lub zalecanych metod walidacji. Jednym z najczęściej wskazywanych w opisach kwalifikacji rynkowych sposobów weryfikacji jest test teoretyczny pisemny (inaczej: test wiedzy).
Dlaczego test wiedzy?
Testy są formą sprawdzania wiedzy z różnych obszarów. Można w nich pytać o wiedzę typu „jak” i deklaratywną typu „co”, a udzielanie odpowiedzi na zawarte w nich pytania lub zadania może odbywać się pisemnie lub ustnie. W weryfikacji efektów uczenia się najczęściej są wskazywane testy wiedzy (testy teoretyczne pisemne).
Wybór testu wiedzy zwykle jest podyktowany jego prostotą (np. kartki papieru z wydrukowanymi pytaniami oraz odpowiedziami do wyboru), niskim kosztem przeprowadzenia (np. arkusz z pytaniami, długopis dla osób rozwiązujących test), stosunkowo krótkim i przewidywalnym czasem przeprowadzenia walidacji (np. 30 minut na rozwiązanie testu składającego się z 30 pytań), a także standaryzacją (tj. każdy jest przeprowadzany w podobnych warunkach).
Jak stworzyć test wiedzy?
Przygotowanie pisemnego testu wiedzy jest kosztownym i zazwyczaj długim procesem. Wymaga zaangażowania nie tylko ekspertów w dziedzinie, do której odnosi się kwalifikacja, ale również specjalistów od układania testów, czyli metodologów, psychometrów, statystyków czy specjalistów od pomiaru edukacyjnego. Zadaniem ekspertów jest przygotowanie m.in. formy testu, konstrukcji pytań i odpowiedzi (np. pytania: otwarte i zamknięte, z wielokrotnym wyborem czy z dopasowywaniem odpowiedzi), oszacowanie stopnia trudności pytań oraz zadbanie o inne parametry testu, tj. rzetelność czy trafność.
Jak przeprowadzać test?
Aby zagwarantować porównywalność i obiektywność testowania, należy zapewnić odpowiednie warunki (np. wielkość sali, gdzie będzie przeprowadzany test, miejsca dla wypełniających test), profesjonalnie przygotowane materiały (np. dobrej jakości wydruk) i rzetelnie przeszkoloną kadrę. W związku z tym odpowiednio wcześniej IC musi zaplanować przebieg walidacji oraz określić, kto odpowiada za przeprowadzenie testu. Należy też udzielić osobom przeprowadzającym test takich samych zrozumiałych instrukcji niezbędnych do jego przeprowadzenia (np. sposób weryfikacji testowanych osób, określony czas przeznaczony na rozwiązywanie testu, zabezpieczenie arkuszy testowych).
Osoby rozwiązujące test oprócz pytań powinny otrzymać dokładną instrukcję zawierającą m.in.: sposób udzielania odpowiedzi i poprawiania tych błędnych, czas przeznaczony na rozwiązanie testu czy zgłaszanie nieprawidłowości.
Jak oceniać testem?
Na etapie konstrukcji testu należy też przygotować klucz odpowiedzi, czyli sposób oceniania odpowiedzi udzielonych w teście. Jeszcze przed przeprowadzeniem weryfikacji za pomocą testu trzeba określić, które lub jakie odpowiedzi w teście uzna się za poprawne, a które lub jakie za błędne.
Osoby sprawdzające test są zobowiązane szczegółowo znać sposób oceniania i interpretowania wyników. Asesorzy muszą wiedzieć, kiedy dany wynik świadczy o potwierdzeniu danego efektu uczenia się. Dlatego IC już na etapie konstrukcji testu, a nie po jego przeprowadzeniu, musi wyznaczyć próg minimalnej liczby punktów. Po przekroczeniu określonego progu punktacji asesor będzie mógł stwierdzić, że dany efekt uczenia się został potwierdzony.
Na potrzeby instytucji certyfikujących powstała publikacja Testy wiedzy ‒ tworzenie i stosowanie w weryfikacji efektów uczenia się. Przedstawiono w niej podstawowe zasady projektowania oraz stosowania pisemnych testów wiedzy w walidacji. Opisano najważniejsze standardy zarówno tworzenia, jak i późniejszego stosowania testów, a także wybrane problemy etyczne związane z testowaniem. Omówiono rodzaje testów ze wskazaniem ich najważniejszych wad i zalet, zasady konstruowania liczbowych wskaźników na podstawie wyniku testu oraz sposoby dokonywania oceny, czy dany efekt uczenia się został lub nie pozytywnie zweryfikowany.
Podczas spotkań roboczych i seminariów organizowanych przez IBE podmioty opisujące kwalifikacje i przygotowujące się do pełnienia funkcji instytucji certyfikujących w ZSK poruszały kwestie związane z tworzeniem i stosowaniem testów. Wybór zakresu treści opracowania jest konsekwencją tych wątpliwości. Publikację przygotowano z myślą o osobach projektujących walidację, tworzących testy wiedzy na potrzeby weryfikacji oraz asesorach i osobach odpowiadających za przebieg walidacji w uprawnionych do tego instytucjach certyfikujących (IC), a także specjalistach opisujących kwalifikacje rynkowe.
Autor: Ludmiła Rycielska
Pobierz wszystkie artykuły z Kwartalnika ZSK 1/2021
Bibliografia:
Bielecki, M., Kaczmarek, M. i Rycielska, L. (2020). Testy wiedzy – tworzenie i stosowanie w weryfikacji efektów uczenia się. Wskazówki dla instytucji certyfikujących w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
