Temat walidacji pojawia się naturalnie w kontekście kwalifikacji rynkowych. Chociaż sam termin został już oswojony, a o walidacji napisano wiele, wciąż nie brakuje pytań o to, jak ją dobrze zaplanować i przeprowadzić. Podpowiedzi dostarcza współpraca z podmiotami przygotowującymi się do roli instytucji certyfikujących (IC), a także zrealizowane w ostatnim czasie, na zlecenie IBE, pilotaże walidacji.
Najprościej mówiąc, walidacja to sprawdzenie, czy dana osoba osiągnęła efekty uczenia się (wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne) wskazane dla danej kwalifikacji rynkowej, a jej finałem – przy pozytywnym przebiegu – jest certyfikowanie. I choć owo sprawdzenie przyjmuje ostatecznie pewną formę egzaminu, przygotowanie i przeprowadzenie walidacji to wymagające i złożone zadania stojące przed potencjalnymi IC. Projektując walidację, należy, z jednej strony, uwzględnić wymagania wskazane w obwieszczeniu ministra właściwego dotyczącym włączenia danej kwalifikacji do ZSK oraz metodykę jej prowadzenia, z drugiej wziąć pod uwagę potrzeby i oczekiwania osób podchodzących do walidacji oraz – co równie ważne w kontekście działalności rynkowej – uwarunkowania i cele biznesowe swojej organizacji lub przedsiębiorstwa. Aby nie zagubić żadnej z tych perspektyw, warto w szczegółach zaplanować walidację i zaprojektować zawczasu komplet narzędzi, a następnie – przed realnym wdrożeniem – zarówno plan, jak i narzędzia przetestować. A do projektowania rozwiązań merytorycznych i organizacyjnych zaprosić zespół osób mających wszystkie niezbędne kompetencje.
Od scenariusza do pilotażu walidacji
Szczegółowy plan walidacji – scenariusz walidacji – to opis rozwiązań przyjętych przez daną IC w kilku kluczowych obszarach związanych z nadawaniem kwalifikacji. W ramach współpracy IBE z potencjalnymi IC wypracowano strukturę takiego scenariusza, obejmującą m.in.: przebieg walidacji, opis metod i narzędzi, kwestie organizacyjno-księgowe, zaangażowane kadry czy zasoby materialne. Dokładny spis treści wraz pytaniami pomocniczymi do każdego obszaru znajduje się w publikacji Rekomendacje w zakresie funkcjonowania instytucji certyfikujących w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji, stanowiącej cenne wsparcie merytoryczne w przygotowaniu się do roli IC. Ustrukturyzowany namysł nad walidacją i zapisanie konkretnych rozwiązań pozwala m.in. uporządkować działania, dostosować je do możliwości swojej organizacji, zawczasu zidentyfikować potencjalne zagrożenia czy przypisać zadania.
Kolejnym „czynnikiem sukcesu” są narzędzia walidacji, których rodzaj wyznaczają metody wskazane w opisie każdej kwalifikacji rynkowej. Ważne, by przygotowywane narzędzia były kompletne, tj. obejmowały wszystkie materiały istotne z punktu widzenia asesorów i osób przystępujących do walidacji, w tym: arkusze zawierające pytania czy zadania, karty odpowiedzi, klucze oceny, instrukcje. Należy pamiętać, że skonstruowane narzędzia powinny być też adekwatne i rzetelne, tj. uwzględniające wszystkie efekty uczenia się wskazane dla danej kwalifikacji (i tylko te) i pozwalające faktycznie na ich weryfikację.
Po przygotowaniu scenariusza i narzędzi warto je przetestować, przeprowadzając – z udziałem asesorów i osób przystępujących do walidacji – pilotaż walidacji, a przynajmniej wybranych jej elementów. Działanie to pozwala stwierdzić, czy zaproponowane rozwiązania, zarówno te organizacyjne, jak i merytoryczne, są realne i odpowiednie. Mówiąc konkretnie, pilotaż daje odpowiedzi np. na pytania: Czy czas zaplanowany na walidację został dobrze oszacowany? Czy dobrane zasoby są wystarczające? Czy przygotowane narzędzia i inne materiały są zrozumiałe i jednoznaczne? Odpowiedzi te pozwalają wyeliminować rozwiązania wadliwe i usprawnić proces, dbając tym samym o jakość walidacji i wizerunek IC.
I wreszcie należy wspomnieć o czynniku ludzkim, który chociaż wymieniony na końcu, nie jest mniej ważny. Przeciwnie – odpowiedni dobór osób do zespołu projektującego nadawanie kwalifikacji w danej IC będzie kluczowy dla powodzenia całego przedsięwzięcia. Ze względu na złożoność walidacji jako usługi, do zespołu warto zaprosić ekspertów merytorycznych, tj. osoby doświadczone zawodowo w danej dziedzinie oraz metodyków w zakresie tworzenia narzędzi walidacji, a także osoby odpowiedzialne za organizacyjną stronę walidacji w danej IC i decyzyjne w tym zakresie, w tym np. kwestię zgłoszeń, opłat, dysponowania miejscem i zasobami materialnymi, stronę techniczną.
Serowarzy na start! Projektowanie walidacji w praktyce
Okazję do zaprojektowania walidacji w oparciu o wskazane wyżej punkty miały podmioty, które od lipca ub.r. realizowały zamówienie IBE na „narzędzia walidacji dla wybranych kwalifikacji, w tym pilotażowe realizacje scenariuszy walidacji”. Zadaniem każdego z wykonawców było przygotowanie scenariusza walidacji oraz kompletu narzędzi dla wybranej przez siebie kwalifikacji rynkowej, a następnie przeprowadzenie pilotaży zaplanowanej walidacji. Na warsztat wzięto kwalifikacje z różnych dziedzin, w tym dotyczące prowadzenia rekrutacji stałych i tymczasowych, zarządzania tymczasowego oraz kompetencjami, wyrabiania serów, czy kwalifikacje sportowe związane z nordic walking czy wspinaczką sportową i rekreacyjną. Wszystkie materiały zostały wypracowane przez ekspertów wskazanych przez wykonawcę, a nad ich jakością czuwały też ekspertki IBE oraz recenzenci mający doświadczenie egzaminacyjne i merytoryczne w danej dziedzinie. Takie podejście pozwoliło na stworzenie wartościowych materiałów, z których można czerpać wiele wskazówek dot. przygotowania scenariuszy i narzędzi walidacji.
Jednym z podmiotów realizujących zamówienie była Fundacja Wspierania Serowarstwa Farmerskiego NA SERIO, która w lutym br. przeprowadziła pilotażową walidację dla kwalifikacji „Farmerskie wyrabianie serów i innych produktów z mleka – Serowar farmerski”. Walidacja ta obejmowała test wiedzy oraz część praktyczną, która odbyła się w warunkach rzeczywistych w serowarni „Wańczykówka” pod Wałbrzychem pod okiem doświadczonych asesorów – serowarów. Zadaniem uczestniczek walidacji było m.in. uwarzenie sera gouda (obejmujące wiele czynności rozłożonych w blisko czterogodzinnym procesie) czy ocena sera i innych wyrobów z mleka pod kątem różnych kryteriów. Mimo rzetelnego przygotowania do walidacji pilotaż pozwolił na zidentyfikowanie kilku słabszych punktów, które Fundacja zamierza usprawnić przed rozpoczęciem działania jako IC. Spełnił więc swoją rolę.
Obserwacja wydarzenia była niezwykle ciekawym doświadczeniem, a jednocześnie potwierdziła, jak ogromnym wyzwaniem dla IC jest walidacja. Wyzwaniem wymagającym czasu, wysiłku, zaangażowania wielu osób. Ale warto. Bo przy takim podejściu mamy na końcu dobrze zaprojektowaną usługę, rzetelną walidację i wartościowe certyfikaty. A w tym przypadku – także pyszny ser!
Autorka: dr Natalia Kopeć-Panek
Ekspertka merytoryczna ds. wsparcia instytucji certyfikujących (IC) w ZSK. Od 2017 współpracuje z podmiotami przygotowującymi się do roli IC w ZSK, projektując z nimi scenariusze i narzędzia walidacji. Prowadzi spotkania informacyjne o walidacji oraz konsultacje bieżące z IC.
Znajdź kwalifikację i zdobądź certyfikat
