Nie mam wątpliwości, że kwalifikacje rynkowe ZSK są tą dobrą możliwością, w dodatku z dużym potencjałem, który ma również wymiar otwartości na niezbędne korekty dostosowujące kwalifikacje do dynamicznie zmieniającego się zapotrzebowania rynkowego, otoczenia formalno- prawnego i zdrowotnego. Warto tu dodać, iż w przypadku rynku pracy związanego z kompetencjami technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), sformułowanie o dynamicznych zmianach jest eufemizmem i należało by użyć określenia o wykładniczo narastających zmianach oraz zapotrzebowaniu. Jeśli kwalifikacje rynkowe nie są jedyną i wystarczającą szansą na zrównoważenie zapotrzebowania na kompetencje z obszaru TIK, to na pewno mogą być istotnym i wartościowym elementem systemowych rozwiązań, skutecznie odpowiadając na rzeczywiste zapotrzebowanie rynku.
Ten prezentowany przeze mnie brak wątpliwości i chęć wspierania działań na rzecz rozwoju ZSK ma mocne uzasadnienie zarówno w moim osobistym doświadczeniu, jak i w wieloletnim doświadczeniu Polskiego Towarzystwa Informatycznego (PTI).
Moje pierwsze spotkanie z kwalifikacjami rynkowymi miało miejsce w 2017 r. w Ministerstwie Cyfryzacji. Kilka miesięcy wcześniej, po fantastycznym okresie, jaki spędziłem w Departamencie Cyberbezpieczeństwa, zaintrygowany zadaniami, jakie postawiono przed nowo powstałym Departamentem Kompetencji Cyfrowych (DKC), postanowiłem zmienić barwy.
Kwalifikacje neutralne produktowo
DKC otworzył mi oczy na nowe wyzwania. Jako osoba od blisko trzydziestu lat związana z tzw. „informatyką stosowaną”, z dużą przyjemnością i ciekawością odkrywałem inny rodzaj relacji i potrzeb użytkowników rozwiązań teleinformatycznych.
Usystematyzowane podejście do kwalifikacji rynkowych ZSK, jak również rozmowy z pracodawcami, pozwoliły nam bardziej holistycznie podejść i zrozumieć potrzeby rynku w zakresie kwalifikacji neutralnych produktowo. Neutralność ta jest szczególnie ważna nie tylko ze względu na mnogość kwalifikacji i certyfikacji produktowych, ale również z uwagi na dynamikę zmian rynku produktów i zastosowań ICT. Jeśli do tego dołączymy fakt, że w Polsce konieczne jest dokształcanie co drugiego dorosłego Polaka, a stan procesów związanych z uczeniem się przez całe życie plasuje nas w ogonie Europy, to każde systemowe działanie przekładające się na dziesiątki oraz setki tysięcy przeszkolonych i certyfikowanych pracowników jest warte, aby poświęcić mu maksymalnie dużo uwagi i energii. Pierwsze kwalifikacje rynkowe, które wpłynęły do Ministerstwa Cyfryzacji, jak i do innych tzw. ministerstw właściwych w praktyce testowały system. Suma doświadczeń wszystkich interesariuszy powyższych procesów moim zdaniem osiągnęła już taki poziom, że możliwe i konieczne jest jego zoptymalizowanie, aby mógł stać się ważnym czynnikiem stabilizującym zapotrzebowanie na kompetencje z obszaru TIK na rynku.
Jednocześnie niezbędne jest zapewnienie stałego dopływu do systemu dobrej jakości kwalifikacji rynkowych, których wnioskodawcami powinny być firmy i organizacje silnie związane z rynkiem. Niewątpliwie taką organizacją jest PTI, które istnieje od 1981 roku jako ogólnopolskie stowarzyszenie skupiające informatyków zrzeszonych w kilkunastu oddziałach i kołach na terenie całej Polski. Chociaż jego głównym celem jest popieranie działalności naukowej i naukowo-technicznej we wszystkich dziedzinach informatyki oraz doskonalenie metod jej efektywnego wykorzystania w gospodarce, to jako stowarzyszenie z 40-letnim doświadczeniem działa również aktywnie na rzecz zwiększenia umiejętności cyfrowych w społeczeństwie.
Potencjał rozwojowy kwalifikacji rynkowych
To właśnie PTI miało unikalną możliwość spojrzenia na kwalifikacje rynkowe z różnych stron. Jesteśmy obecni pośrednio i bezpośrednio na prawie każdym etapie cyklu życia różnych kwalifikacji, począwszy od złożenia wniosku o włączenie kwalifikacji rynkowej do ZSK, przygotowanie opinii w ramach konsultacji z zainteresowanymi środowiskami, poprzez opiniowanie kwalifikacji rynkowych jako specjaliści i eksperci, a skończywszy na pełnieniu funkcji instytucji certyfikującej i w konsekwencji praktycznej współpracy z podmiotem zewnętrznego zapewnienia jakości.
Równolegle PTI, wspierając wszelkie działania na rzecz wypracowania i propagowania systemowych rozwiązań w obszarze kształtowania kompetencji, z dużym zainteresowaniem obserwuje potencjał rozwojowy kwalifikacji rynkowych w systemie szkolnictwa zawodowego. Dostrzegamy ten potencjał m.in. w zmianach w strukturze podstaw programowych w takich zawodach szkolnictwa branżowego jak technik programista oraz technik informatyk. Obecnie kształci się w nich blisko 100 tys. uczniów. Prawo umożliwiające przygotowanie uczniów do uzyskania kwalifikacji rynkowej określonej w ZSK (art. 47 ust. 1 pkt 3 lit. e ustawy – Prawo oświatowe) to niesamowity dodatkowy atut absolwenta na rynku pracy. Atut wciąż niewykorzystany tylko i wyłącznie z racji relatywnie niewielkiej liczby funkcjonujących w ZSK kwalifikacji rynkowych z obszaru TIK.
Oczywiście nadzieje wiążemy nie tylko z wymienionymi wcześniej zawodami szkolnictwa branżowego, które są nam szczególnie bliskie z oczywistych powodów. Powszechność zapotrzebowania na kompetencje cyfrowe rozumiane jako podstawowe umiejętności pozwalające na komunikowanie, pozyskiwanie informacji oraz tworzenie treści w środowisku cyfrowym każe nam wspierać wdrażanie i upowszechniać wiedzę, iż od 1 września 2019 roku wszystkie szkoły prowadzące kształcenie zawodowe mogą zaoferować uczniom przygotowanie do nabycia dodatkowych uprawnień zawodowych w zakresie wybranych zawodów, dodatkowych umiejętności zawodowych lub kwalifikacji rynkowych funkcjonujących w ZSK. A więc kwalifikacji rynkowych, które zgodnie z Ustawą o ZSK mogą zostać włączone już po 4 miesiącach od złożenia wniosku i praktycznie z dnia na dzień mogą stać się elementem programu nauczania setek tysięcy młodych ludzi. Co ważne, te kwalifikacje rynkowe nie muszą mieć wymiaru krajowego. Mogą odzwierciedlać lokalne potrzeby rynku i możliwości kształcenia dualnego przy wsparciu pracodawców.
Praktyczna przygoda PTI z ZSK zaczęła się w sierpniu 2018 r. Wtedy to decyzją ministra cyfryzacji, działającego na podstawie Ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r., do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK) włączono kwalifikację rynkową Certyfikat Umiejętności Komputerowych – poziom podstawowy (CUK-pp). Przypisano ją do drugiego poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji. Niedługo potem kwalifikację wpisano do Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji (ZRK). Decyzją administracyjną ministra cyfryzacji z grudnia 2018 r., Polskie Towarzystwo Informatyczne uzyskało uprawnienia instytucji certyfikującej dla tej kwalifikacji.
Specjaliści z zarządzania cyberbezpieczeństwem
Będąc pewnym znaczenia kwalifikacji rynkowych dla polskiej gospodarki, PTI złożyło kolejne trzy wnioski o ich włączenie do ZSK. Tym razem są to kwalifikacje z obszaru zarządzania cyberbezpieczeństwem: specjalista, menedżer oraz ekspert.
Wierzymy, że pierwsza z ww. kwalifikacji będzie cieszyła się największą popularnością. Jest ona przeznaczona dla osób rozpoczynających zawodową przygodę z cyberbezpieczeństwem, nie tylko w odpowiednich komórkach organizacji, ale również wszędzie tam, gdzie osiągnięte efekty uczenia się będą przydatne, m.in.: w naczelnych, centralnych i terenowych organach administracji publicznej (w tym jednostkach samorządu terytorialnego); u operatorów usług kluczowych (UOK); w służbach mundurowych i specjalnych, w przedsiębiorstwach i organizacjach, w których konieczne jest utrzymywanie właściwego poziomu bezpieczeństwa informacji przetwarzanej za pomocą systemów teleinformatycznych. Jesteśmy też pełni nadziei, że kwalifikacja ta, będąca na czwartym poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji, zagości również na uczelniach i w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe.
Jednocześnie z uwagą śledzimy wnioski i sukcesy innych instytucji certyfikujących. Szczególnie w obszarach, które współtworzą swego rodzaju ekosystem zrozumienia dla technologii cyfrowych – tak ważnych dla gospodarki 4.0.
Wierzymy, że kwalifikacje rynkowe ZSK są rzeczywistą i dobrą szansą na zrównoważenie zapotrzebowania na kompetencje, więc powinniśmy zrobić wszystko, aby tę szansę wykorzystać. Potencjał jest, a zaimplementowane mechanizmy trzeba wypełnić treścią, zanim zaczniemy ostatecznie oceniać i ponownie szukać czegoś lepszego. System potrzebuje wsparcia i konsekwencji w działaniu. Również w zakresie opracowania i wdrożenia rekomendacji skierowanych do administracji publicznej dotyczących wykorzystania kwalifikacji rynkowych ZSK m.in. w procesach rekrutacyjnych i szkoleniowych. Istotną przesłanką do sformułowania takiej rekomendacji jest zarówno fakt finansowania z pieniędzy podatników w ramach umów wieloletnich systemu zapewnienia jakości kwalifikacji rynkowych, jak również z uwagi na systemowy i powszechny charakter tego rozwiązania.
Autor: Bogusław Dębski
Pobierz wszystkie artykuły z Kwartalnika ZSK 1/2021
