Współczesny rynek pracy wymaga od nas nieustannego uczenia się, dostosowywania do jego aktualnych potrzeb, otwartości na zmiany, nowych kompetencji i kwalifikacji. Stawia przed nami również nieoczekiwane wyzwania mogące zachwiać poczuciem bezpieczeństwa, zakłócić stabilizację zawodową. W ostatnim czasie takim testem jest pandemia COVID-19. Dlatego w tym okresie tak ważne okazują się rozwiązania wprowadzane przez Zintegrowany System Kwalifikacji, dające możliwość szybkiego przekwalifikowania się i elastycznego podejścia do zmiany zatrudnienia.
„Sercem” naszego systemu są nadal kwalifikacje rynkowe zgłaszane przez różne podmioty. W pierwszych latach wdrażania ZSK główny wysiłek był skierowany zwłaszcza na pozyskiwanie i włączanie kwalifikacji. Od początku działania systemu było to jedno z najważniejszych zadań. W pierwszym okresie funkcjonowania ZSK (2016–2019) wnioskodawcy głównie skupili się na przygotowywaniu dość wymagających opisów kwalifikacji. Z kolei ministerstwa dopiero wdrażały nowe rozwiązania dotyczące procedowania wniosków. Dlatego w tym okresie kluczowym zadaniem okazało się poznanie zapisów prawa, dokładne opisywanie kwalifikacji rynkowych zgodnie z wymaganiami ustawy oraz na podstawie poprawnej procedury włączania ich do systemu.
Kwalifikacje rynkowe – dlaczego są takie ważne?
Działania dotyczące Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji nieustannie są monitorowane przez Instytut Badań Edukacyjnych (IBE). Jak wynika z przeprowadzonych badań i ewaluacji, średni czas trwania procedury włączania do ZSK kwalifikacji rynkowej obecnie wynosi 290 dni roboczych. Najkrótszy okres rozpatrywania wniosku, liczony od dnia złożenia go za pośrednictwem ZRK do dnia ukazania się obwieszczenia o włączeniu danej kwalifikacji w „Monitorze Polskim”, wynosił 38 dni roboczych, a najdłuższy – 653 dni robocze.
Ze zgromadzonych w IBE informacji wynika, że czas włączania do ZSK blisko połowy kwalifikacji mieści się w przedziale od 38 do 258 dni roboczych. Najdłużej trwają konsultacje oraz posiedzenia zespołu ekspertów. Okres ten wynosi średnio ok. 150 dni roboczych. Z kolei czas liczony od dnia posiedzenia zespołu ekspertów do dnia opublikowania w „Dzienniku Urzędowym” obwieszczenia o włączeniu kwalifikacji rynkowej do ZSK to około 100 dni roboczych.
W ramach prac nad Zintegrowanym Systemem Kwalifikacji przeprowadzono badania ankietowe. Wskazują one, że decyzja o włączeniu kwalifikacji rynkowej do ZSK najczęściej jest motywowana „dostrzeganymi potrzebami rynku pracy” i „wprowadzeniem na rynek kwalifikacji, na którą jest zapotrzebowanie”. Opowiedziało się za nią aż 70% badanych przedstawicieli wnioskodawców. Drugim w kolejności powodem złożenia wniosku było „uzyskanie statusu instytucji certyfikującej dla kwalifikacji”.
W badaniu ankietowym wskazano, że dominującym typem podmiotu, który decyduje się zgłosić kwalifikację rynkową do ZSK, są stowarzyszenia. Stanowią one 33% wszystkich badanych, przy czym 2/3 z nich miało charakter branżowy. W działania związane z ZSK równie aktywnie angażują się przedsiębiorstwa (20%) oraz fundacje (17%).
100 kwalifikacji rynkowych włączonych do ZSK
Pierwsza kwalifikacja rynkowa włączona do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji to „Montowania stolarki budowlanej”. Wniosek o włączenie jej do systemu wpłynął 23 sierpnia 2016 roku. Status kwalifikacji funkcjonującej uzyskała w listopadzie 2017 roku.
W ostatnim okresie dynamika wzrostu włączenia kwalifikacji do systemu zwyżkuje. Dlatego jeśli w kolejnych latach zasób kwalifikacji rynkowych w ZSK będzie utrzymywał się na fali, oferta ta może okazać się kluczowa zarówno z punktu widzenia pracodawców, osób planujących dalsze uczenie się poza edukacją formalną, jak i wszystkich interesariuszy systemu. Obecnie, według danych aktualizowanych i monitorowanych przez IBE, do ZSK wprowadzono 111 kwalifikacji (stan na 31 marca). Przyrost liczby kolejnych włączanych kwalifikacji nadal jest wysoki.
Tylko 2021 roku w ZSK pojawiły się:
- trzy kwalifikacje „Zarządzanie cyberbezpieczeństwem” (specjalista, ekspert, menedżer) – wprowadzone przez Ministerstwo Cyfryzacji;
- kwalifikacja „Wdrażanie i koordynowanie procesów biznesowych (Lean Office) – wprowadzona przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii;
- kwalifikacja „Wykorzystywanie standardu WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) przy tworzeniu i dostosowywaniu stron internetowych” – wprowadzona przez Ministerstwo Cyfryzacji.
W ramach działań przeprowadzono kompleksowy monitoring, którego finalizacją okazał się pogłębiony „Raport z ewaluacji wybranych elementów ZSK”. Publikację przygotował zespół pod kierownictwem: Elżbiety Lechowicz, Stanisława Sławińskiego oraz Gabrieli Ziewiec-Skokowskiej. Badania wskazują, że w pierwszym okresie wdrażania systemu do ZSK najwięcej kwalifikacji włączono z 3 lub 5 poziomem PRK, nieznacznie mniej kwalifikacji ma 4 poziom PRK. Warto odnotować, że w systemie nie pojawiła się żadna kwalifikacja rynkowa z 8 poziomem PRK.
Ponadto, jak wskazano w raporcie, ponad połowa kwalifikacji jest skierowana do osób z doświadczeniem w danej dziedzinie bez formalnie potwierdzonych kompetencji. Mowa tutaj o kwalifikacjach: „Projektowanie grafiki komputerowej” czy „Wspomaganie obsługi procesów kadrowych”. Z kolei jedna trzecia kwalifikacji jest dostępna dla osób bez doświadczenia w danej dziedzinie, w tym uczniów (np. „Montowanie stolarki budowlanej”, „Prowadzenie obsługi biura”).
W raporcie wyróżniono również grupę kwalifikacji o charakterze specjalizacji zawodowej, które są skierowane do osób z kwalifikacją pełną co najmniej 6 poziomu PRK oraz doświadczeniem w danej dziedzinie, np. „Prowadzenie bilansowania kompetencji”, „Pilotowanie imprez turystycznych typu incentive”.
Warto odnotować, że sporym sukcesem w Instytucie Badań Edukacyjnych cieszą się seminaria ewaluacyjne dot. ZSK. Cotygodniowe spotkania mają dużą frekwencję pracowników. Służą one wymianie doświadczeń, pogłębionej analizie wdrażania systemu oraz formułowaniu rekomendacji dotyczących doskonalenia funkcjonujących przepisów.
Kompleksowe działania Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, dotyczące włączania kolejnych kwalifikacji rynkowych, pozwalają z optymizmem patrzeć w przyszłość.
Autor: Ireneusz Baranowski
Pobierz wszystkie artykuły z Kwartalnika ZSK 1/2021
Bibliografia
Lechowicz, E., Sławiński, S., Ziewiec-Skokowska, G. (2020). Raport z ewaluacji wybranych elementów ZSK. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Ziewiec-Skokowska, G. (2020). Wdrażanie Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji jako instrumentu polityki państwa sprzyjającego uczeniu się przez całe życie (2016 – 2020). Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Komunikat z badania „Włączanie Kwalifikacji Rynkowych do ZSK ‒ charakterystyka podmiotów wnioskujących oraz kwalifikacji” (2020). Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
„Monitor Polski”. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej.
