W 2008 roku Parlament Europejski przyjął zalecenie w sprawie europejskich ram kwalifikacji, nakazujące krajom członkowskim rozpoczęcie prac nad stworzeniem systemu porównywania kwalifikacji. Podstawowym celem jest ułatwienie mobilności obywateli Unii Europejskiej ‒ aby pracodawcy chcieli zatrudniać pracowników z innych krajów europejskich, ich dyplomy muszą być w jakiś sposób rozpoznawalne. Wskutek zalecenia powstała Europejska Rama Kwalifikacji (ERK), umożliwiająca porównywanie kwalifikacji nadawanych w poszczególnych państwach członkowskich, które następnie opracowały swoje krajowe ramy kwalifikacji (KRK), służące do porównywania kwalifikacji w poszczególnych krajach.
Kwartalnik ZSK – pewne źródło informacji. Pobierz nowy numer!
Ponieważ rama europejska (tak jak ramy krajowe) obejmuje całe spektrum aktywności, jest ona bardzo ogólna. W związku z tym bardzo szybko pojawiły się inicjatywy mające na celu dostosowanie ERK (lub konkretnych KRK) w sposób zrozumiały dla konkretnych branż, sektorów.
Szczególnie wartymi uwagi inicjatywami są takie projekty, jak:
- FInancial seRviceS EQF Translators in EU (FIRST) zakończony w 2011 roku, porządkujący kwalifikacje w europejskim sektorze finansowym
- Sectoral Qualifications Framework for the Construction Industry in Europe (2009), odnoszący się do kwalifikacji budowlanych
- Sectoral Qualifications Framework for Border Guarding (2013), przygotowany przez unijną agencję FRONTEX, zajmującą się sprawami straży granicznej
- Coast Guard Functions Sectoral Qualification Frameworks (2017)
- Sectoral Qualifications Framework for the Military Officer Profession (2021)
- European e-Competence Framework, porządkująca kompetencje dla sektora ICT (pierwsza wersja z 2004 roku, później wielokrotnie aktualizowana)
Wszystkie projekty powstały pod egidą europejskich organizacji sektorowych, instytucji UE lub w wyniku prac międzynarodowych konsorcjów. Sprzyja to ich upowszechnianiu w środowiskach branżowych – prestiż twórców buduje zaufanie do opracowanych przez nich narzędzi. Analizując rozwiązania szczegółowe, widać znaczną różnorodność – obejmują one różne poziomy ERK, inaczej podchodzą do konstrukcji charakterystyk poziomów, a niektóre nawet rezygnują z podziału na wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne. Te opracowane przed wejściem w życie ustawy o ZSK zostały skrupulatnie przeanalizowane przy wypracowywaniu metodologii tworzenia sektorowych ram kwalifikacji w Polsce.
Do czego służą? Jednym z najczęstszych celów jest chęć pogłębienia współpracy międzynarodowej między podmiotami funkcjonującymi w sektorze. Propozycja wspólnego języka ‒ zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym ‒ ułatwia bowiem dyskusję o potrzebach branży. Może służyć też porównywalności krajowych rozwiązań, a nawet ich harmonizacji. Jest to szczególnie ważne np. w służbach mundurowych, gdzie kontakty i współpraca z odpowiednikami z innych krajów jest częsta, czasem nawet na porządku dziennym, i w ten sposób stanowi wspólny punkt odniesienia do rozmów o krajowych kursach, szkoleniach, porównywania ich. Może skłaniać do refleksji i zmian w rozwiązaniach krajowych, ich modyfikacji w zgodzie ze standardem sugerowanym przez twórców ramy.
Sektorowe Ramy Kwalifikacji w ZSK – pobierz
Podobnie jak rama krajowa, także międzynarodowa rama sektorowa może stanowić punkt wyjścia do opracowania lub modyfikacji kursów i szkoleń, zwłaszcza jeśli twórcą ramy jest międzynarodowa organizacja parasolowa lub agenda UE (np. Frontex, odpowiedzialny za ochronę unijnych granic). Może też stanowić inspirację do opracowania międzynarodowych kwalifikacji sektorowych. Przykładem może być tu przeprowadzony po zakończeniu projektu FIRST projekt Triple E, którego celem było opracowanie kwalifikacji dla europejskiego sektora finansów. W Polsce do ich nadawania uprawniony jest Warszawski Instytut Bankowości, odpowiedzialny też za opracowanie Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego. Warto wspomnieć, że zalecenie w sprawie ERK z 2017 roku zachęca kraje UE do rozwoju rozwiązań umożliwiających ich dobrowolne włączanie do krajowych systemów kwalifikacji.
Pisząc o rozwiązaniach zagranicznych, nie można nie wspomnieć o Łotwie. Jest to drugi oprócz Polski kraj w Unii Europejskiej systemowo rozwijający sektorowe ramy kwalifikacji. Rozwiązanie to wynika ze szczególnego nacisku położonego przez Łotyszy na rozwój systemu kształcenia i szkolenia zawodowego. W kraju tym opracowano 15 ram sektorowych głównie w celu rozwoju programów nauczania na potrzeby danego sektora. Łotewskie ramy składają się z syntetycznych opisów zawodów występujących w danym sektorze oraz kwalifikacji sektorowych. Dla łatwiejszego korzystania z narzędzia kwalifikacje te zostały pogrupowane przy wykorzystaniu map kwalifikacji. Od 2015 r. ramy są formalnie częścią łotewskiego porządku prawnego.
Próba stworzenia wspólnego języka dla branży
Co ciekawe, sektorowe ramy kwalifikacji są bardzo popularne za wschodnią granicą Unii Europejskiej. Zbliżone rozwiązania wykorzystuje się między innymi na Ukrainie, w Rosji czy w Kazachstanie. Często projekty te są realizowane we współpracy z interesariuszami sektorowymi krajów Unii Europejskiej, w tym także Polski.
Nie można nie zauważyć jednego. Choć przedstawione rozwiązania zagraniczne cechują się znaczną różnorodnością, to starają się odpowiedzieć na zbliżone, często wręcz identyczne problemy, z jakimi spotykają się polskie sektorowe ramy kwalifikacji. Wszystkie są próbą stworzenia wspólnego języka, w którym eksperci, decydenci i interesariusze sektora mogą rozmawiać o potrzebach w zakresie szeroko rozumianej edukacji.
Autor: Mateusz Panowicz
Ekspert IBE, doktorant SGH, od 2016 roku związany z tematyką sektorowych ram kwalifikacji, w szczególności ich praktycznego wykorzystania.
