Kwalifikacje rynkowe w służbie technologii

O tym, że żyjemy w czasach czwartej rewolucji przemysłowej (przemysł 4.0) napisano już wiele; że pandemia COVID-19 przyspieszyła zmiany, które i tak by się wydarzyły – też mówi się coraz więcej. Ledwo oswoiliśmy się z wszechobecną automatyzacją, równoległym funkcjonowaniem w dwóch światach – wirtualnym i rzeczywistym, a już ogłasza się piątą rewolucję przemysłową i powstają założenia przemysłu 5.0. Jak się w tym odnaleźć i co ma do tego ZSK?

Kompetencje na cyfrowe czasy

To, czy odnajdziemy się w świecie pół wirtualnym, zautomatyzowanym, zmiennym i nieprzewidywalnym, zależy głównie od naszych kompetencji. Co chwila pojawia się kolejny raport prezentujący tzw. zawody przyszłości, wieszczący koniec rynku pracy jaki znamy, pojawienie się nowych zadań zawodowych i zanik innych. Wielu obecnych uczniów będzie pracować w zawodach, które dzisiaj jeszcze nie istnieją. Jak ich do tego przygotować? Jedynym rozwiązaniem zdaje się wspieranie kompetencji osobistych związanych z: elastycznością, szybkim uczeniem się, krytyczną analizą danych, adaptacyjnością i innowacyjnością, przy jednoczesnym oswajaniu ludzi z nowoczesnymi technologiami i rozwijaniu umiejętności korzystania z nich.

Wirus wspierający zmiany?

Ogólnoświatowa pandemia wirusa COVID-19 zebrała obfite żniwo w postaci wielu tragedii rodzinnych, śmierci, bankructw, recesji. Ale też przyspieszyła zmiany, które z jednej strony wydawały się nieuniknione, a z drugiej – niemożliwe do wprowadzenia. Nie da się pracować zdalnie, bo nadzór przełożonych, prawo pracy, BHP – mówiono, a okazało się, że się da. Tak samo da się prowadzić lekcje online, konferencje, zebrania, załatwiać sprawy w urzędach, a nawet udzielać porad lekarskich. Znacząco wzrosła liczba transakcji bezgotówkowych, rozwinęła się branża dostawcza (new delivery), zwiększyła liczba coraz bardziej zautomatyzowanych kas samoobsługowych. Tych zmian nie da się już cofnąć.

Adaptacja do nowej rzeczywistości

Adaptując się do nowej rzeczywistości, potrzebujemy takich kompetencji, które dają nam przewagę nad technologią, pozwalają współpracować, a nie konkurować z maszynami, i odnaleźć się na dynamicznym rynku pracy. System edukacji nie jest w stanie modernizować się tak szybko, jak szybko zmieniają się potrzeby pracodawców i rynek pracy. Tu z pomocą przyjść może Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK), który kładzie nacisk właśnie na to, co faktycznie wiemy, umiemy i jakie mamy kompetencje, niezależnie od tego, gdzie i jak długo się uczyliśmy; a kwalifikacje rynkowe nadawane w tym systemie odpowiadają na potrzeby pracodawców, organizacji branżowych i innych podmiotów rynkowych, bo z ich inicjatywy zostały do niego włączone.

Lifelong learning, czyli uczymy się przez całe życie

Zintegrowany System Kwalifikacji jest elementem polityki państwa na rzecz uczenia się przez całe życie, które stało się nie tylko modą, ale wręcz koniecznością. W tę obserwowaną już od lat zmianę podejścia do uczenia się idealnie wpisują się kwalifikacje rynkowe, które mogą uzupełniać (jak w przedstawionych poniżej modelach uczenia się) formalne wykształcenie o nowe, co ważne – potwierdzone – umiejętności.

Cztery drogi uczenia się

Źródło: Greta Kirdulyte (2022), Microcredentials as a tool to recognise knowledge, skills and competences and support lifelong learning, prezentacja z 4th VPL Biennale in Reykjavík, Iceland.

O ile nasi dziadkowie uczyli się w modelu nazwanym przez Gretę Kirtulyte Tamagotchi, zakładającym wyłącznie edukację formalną, o tyle w dzisiejszych czasach dominuje model Jenga – edukacja formalna uzupełniona krótszymi i dłuższymi formami kształcenia pozaformalnego. Coraz częściej jednak młodzi ludzie rezygnują z długoletniej edukacji formalnej na rzecz zdobywania doświadczenia zawodowego czy krótkich form kształcenia, wyposażających ich w potrzebne w danym momencie kompetencje. I warto potwierdzać osiągnięcie tych kompetencji, np. dzięki zdobywaniu kwalifikacji rynkowych.

Coraz częściej też wybieranymi formami kształcenia są kursy i szkolenia online. O ich wysoką jakość powinny dbać osoby posiadające kwalifikacje w tym obszarze, np. funkcjonujące w ZSK kwalifikacje Obsługa platformy do nauczania zdalnego czy Nauczanie z wykorzystaniem narzędzi do nauczania zdalnego.

Internet, czyli od globalnej wioski do globalnej bazy danych

Jak już zostało wspomniane, czwarta rewolucja przemysłowa jest związana głównie z rozwojem internetu. W XXI wieku przetwarzamy i przechowujemy w sieci niezliczoną ilość danych, w tym danych wrażliwych, które są stale narażone na cyberataki. Do ZSK zostały włączone kwalifikacje rynkowe, związane z tym zagadnieniem, których adresatami są głownie kadra zarządzająca przedsiębiorstw i administracji publicznej oraz menedżerowie IT, takie jak:

Kwalifikacja funkcjonująca Zarządzanie cyberbezpieczeństwem – menedżer koncentruje się na zagadnieniach związanych z zarządzaniem w obszarze cyberbezpieczeństwa, adresowana jest do osób przygotowujących się do pełnienia funkcji kierowniczej w zespole lub organizacji (team leader), odpowiedzialnych w szczególności za kształtowanie i nadzorowanie realizacji polityki bezpieczeństwa IT.

Natomiast kwalifikacja Zarządzanie cyberbezpieczeństwem – ekspert jest adresowana przede wszystkim do osób o pogłębionych umiejętnościach technicznych w obszarze bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych. Osoby te najczęściej będą posiadały wiedzę i praktyczne przygotowanie do realizacji funkcji administratorów systemów zorientowanych w szczególności na ich bezpieczeństwo.

Zarządzanie cyberbezpieczeństwem – specjalista – ta kwalifikacja przeznaczona jest dla początkujących pracowników komórek odpowiedzialnych za cyberbezpieczeństwo w organizacji, którzy zdobyli już wiedzę dotyczącą bezpieczeństwa środowiskowego, technicznego i związanego z działalnością człowieka, a także z zakresu informatyki śledczej. Osoba posiadającą tę kwalifiakcję posługuje się regulacjami formalnoprawnymi krajowymi i UE z obszaru cyberbezpieczeństwa.

Fachowcy poszukiwani

Obserwacja trendów na rynku pracy pozwala dostrzec kolejną postępującą po woli zmianę. Rynek odchodzi od „klasycznych” zawodów na rzecz konkretnych, często specjalistycznych umiejętności. Mało kto szuka informatyka, częściej specjalistę od konkretnych zadań. Już dziś w ZSK uzyskać można kwalifikację taką jak Odzyskiwanie danych z dysków twardych HDD, potwierdzającą osiągnięcie umiejętności samodzielnego odzysku danych z dysków twardych HDD, bez względu na rodzaj uszkodzenia i wykorzystywany system. Dużym zainteresowaniem cieszą się kwalifikacje Programowanie i obsługiwanie procesu druku 3D czy Tworzenie witryn internetowych, która potwierdza zdobycie umiejętności zaprojektowania i zaprogramowania front-endu witryny internetowej z wykorzystaniem technologii HTML, CSS i Javascript, a także umiejętność prowadzenia prac po stronie technologii serwerowych: bazy danych, panelu administracyjnego oraz systemu zarządzania treścią (CMS). Natomiast do uzyskania kwalifikacji Projektowanie grafiki komputerowej wymagane jest osiągnięcie umiejętności tworzenia i publikowania projektów graficznych z wykorzystaniem oprogramowania komputerowego, z uwzględnieniem potrzeb i preferencji klientów. 

Wspomniana wcześniej kluczowa umiejętność krytycznej analizy danych jest podstawą do zdobycia kwalifikacji związanych z rozwojem usług biznesowych: Zarządzanie relacjami z klientem z wykorzystaniem systemu CRM. System CRM umożliwia gromadzenie rozbudowanych danych o klientach, jak również projektowanie procesu sprzedaży dostosowanego do typu produktu i specyfiki odbiorcy oraz monitorowanie przebiegu procesu.

Z kolei kwalifikacją Planowanie, tworzenie i dystrybuowanie treści marketingowych (content marketing) mogą być w szczególności zainteresowani: specjaliści ds. marketingu, public relations, mediów społecznościowych; informatycy, którzy zajmują się tworzeniem zawartości witryn internetowych mediów społecznościowych; osoby zajmujące się tworzeniem blogów internetowych; webdeweloperzy i administratorzy stron i serwisów WWW.

IA, czyli rozwój sztucznej inteligencji

Dziś już nikt nie pamięta, jaką rewolucją był telefon bez kabla (a młodzież to nawet nie pamięta, że telefony miały kabel i okrągłą tarczę z cyferkami) czy wysyłanie listów bez znaczka (bo przez internet). To, co dziś budzić może zdziwienie, to możliwości wykorzystania sztucznej inteligencji, która do niedawna pojawiała się tylko w filmach, a teraz otacza nas z różnych stron, pomaga w rekrutacji, podejmowaniu decyzji o wszczęciu interwencji, pisze teksty na strony www.  

W ramach projektu Inkubator Kwalifikacji zostały opisane, przy wsparciu IBE, kwalifikacje rynkowe potwierdzające osiągnięcie kompetencji z obszaru sztucznej inteligencji, takie jak: Projektowanie architektury systemów sztucznych inteligencji, Programowanie modeli uczenia maszynowego (machine learning) czy Budowanie architektury modeli uczenia maszynowego (machine learning). Opisy tych kwalifikacji są dostępne na stronie ZSK  i każdy może je wykorzystać do przygotowania wniosku o włączenie kwalifikacji rynkowej do systemu.

Komunikacja – już nie tylko interpersonalna

Mimo tak dużego i szybkiego rozwoju nowoczesnych technologii tym, co pozostaje niezmienne, a wręcz zyskuje na wartości, są kompetencje osobiste związane z komunikacją, empatią, współpracą. Zaawansowane algorytmy i systemy oparte na sztucznej inteligencji mogą wyręczać nas w prostych, powtarzalnych czynnościach, ale także w podejmowaniu różnego rodzaju decyzji, jednak tam, gdzie pojawiają się ludzkie emocje, stają się bezużyteczne. Rok lockdownu pokazał dobitnie, jak bardzo potrzebujemy relacji międzyludzkich i żadna maszyna nie jest w stanie tego zastąpić. Nie bez przyczyny we wszystkich rankingach najważniejszych kompetencji przyszłości pojawiają się – obok analitycznego myślenia, rozwiązywania problemów, innowacyjności czy kreatywności – takie kompetencje jak przywództwo, odporność na stres czy umiejętność współpracy. Ta ostatnia nie dotyczy tylko pracy w zespole, komunikacji między współpracownikami, ale także komunikacji z maszynami, w obrębie internetu, ze sztuczną inteligencją. Lektura biografii ludzi sukcesu pokazuje, że często to właśnie kompetencje osobiste, tzw. miękkie, odpowiadają za te sukcesy.

Automatyzacja, którą ktoś zaprojektował

Zdążyliśmy się już przyzwyczaić do kas samoobsługowych, czatbotów czy rozmów na infolinii z automatami, a samochody autonomiczne ze sfery marzeń przeniosły się do sfery możliwości. Jednak nawet za najbardziej zaawansowaną technologią zawsze stoi człowiek. I właśnie kompetencje związane z projektowaniem czy programowaniem takich rozwiązań są dzisiaj pożądane na rynku pracy. Do takich kwalifikacji należy Programowanie obrabiarek skrawających sterowanych numerycznie (CNC), która potwierdza zdobycie umiejętności posługiwania się językiem programowania zgodnym z normą ISO 6983 i nakładkami technologicznymi do samodzielnego opracowania programu sterującego obrabiarką sterowaną numerycznie, z wykorzystaniem podprogramów i cykli obróbkowych czy Konstruowanie w systemach CAD/CAM przemysłowych szablonów odzieżowych, a także niektóre z kwalifikacji ze wspomnianego już Inkubatora Kwalifikacji.

Certyfikaty, które mają moc

Wspomniane powyżej kwalifikacje rynkowe związane z nowymi technologiami to tylko część z tych, które można znaleźć w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji (ZRK), a systematycznie trafiają do niego kolejne. Każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą może złożyć wniosek o włączenie do ZSK takiej kwalifikacji rynkowej, która będzie odpowiedzią na jego potrzeby, a każdy z nas może udać się do wybranej instytucji certyfikującej, aby – po uzyskaniu pozytywnego wyniku walidacji – otrzymać certyfikat potwierdzający nadanie kwalifikacji. Certyfikat, który jest formalnym dowodem na osiągnięcie umiejętności, wiedzy i kompetencji społecznych, zawiera także oznaczenie poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji i jest rozpoznawany w innych krajach, których systemy kwalifikacji odnoszą się do Europejskiej Ramy Kwalifikacji.

Jakość gwarantowana

Za każdym certyfikatem z oznaczeniem PRK, za każdą kwalifikacją rynkową, której uzyskanie potwierdza ten certyfikat, stoi jakość. Jakość polegająca na prowadzeniu obiektywnej walidacji – w oparciu o jednoznaczny opis i wytyczne, które są wcześniej konsultowane z zainteresowanymi środowiskami i akceptowane przez ministra. Jakość ta monitorowana jest przez instytucję certyfikującą w ramach wewnętrznego systemu zapewniania jakości oraz poddawana ewaluacji przez podmiot zewnętrznego zapewniania jakości.

Edukacja ustawiczna i elastyczność kluczem do sukcesu

Wracając do zadanego na początku teksu pytania, należy jeszcze raz podkreślić: uczenie się przez całe życie ma nie tylko ogromne znaczenie dla osobistego i zawodowego rozwoju, ale dziś jest to wręcz konieczność. Konieczne jest takie uczenie się, którego efekty warto unaoczniać, potwierdzać, sprawiać, by stały się widoczne dla wszystkich. Podsumowując, tym, co pomaga odnaleźć się w przemyśle 4.0 i przygotować na nadchodzący wielkimi krokami przemysł 5.0 są…  KWALIFIKACJE

O autorkach:

Joanna Nakonowska − socjolożka kultury, naukowo związana z tematyką tożsamości etnicznej, w IBE od 2018 r. zaangażowana we wdrażanie ZSK, w tym wsparcie ministerstw w obszarze realizacji zadań wynikających z ustawy o ZSK. Prywatnie miłośniczka zwierząt i jazdy na nartach.

Elżbieta Strzemieczna − Z IBE związana od 2018 roku, obecnie ekspertka kluczowa zadania 1 w projekcie ZSK5. Zajmuje się wdrażaniem polityki państwa w zakresie uczenia się przez całe życie oraz ZSK. Z wykształcenia pedagog (ukończyła specjalizację psychopedagogika kreatywności w Akademii Pedagogiki Specjalnej) i socjolog (ukończyła specjalizację mediacje, negocjacje rozwiązywanie konfliktów w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW) oraz absolwentka studiów podyplomowych z zarządzania zasobami ludzkimi na Uniwersytecie SWPS. Od 2009 roku prowadzi zajęcia na uczelniach wyższych z zakresu pedagogiki społecznej. Ukończyła szkolenie trenerskie I stopnia w Fundacji 11 Muz, 35 Szkołę Trenerów Grupy TROP oraz Kurs Moderatora Design Thinking.

 

 

Facebook
Twitter
LinkedIn

Pozostałe artykuły

ZSK szansą dla wszystkich

Ustawa o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji weszła w życie w styczniu 2016 r. Minione sześć lat to wytężona praca Instytutu Badań Edukacyjnych nad urzeczywistnieniem idei uczenia się przez całe życie w Polsce.

Czytaj»

ZSK z perspektywy instytucji certyfikujących

Zadaliśmy instytucjom certyfikującym identyczne pytania: „Kim jesteście?”, „Jaka była wasza motywacja do tego, żeby zyskać uprawnienia do certyfikowania?”, „Jakie są według was korzyści płynące z ZSK?”. Oto zebrane odpowiedzi.

Czytaj»

Pomysł na jakość

Kwalifikacje rynkowe umożliwiają formalne potwierdzanie uzyskania efektów uczenia się. Wypracowany przez ekspertów branżowych, uzgodniony w toku konsultacji środowiskowych opis kwalifikacji jest fundamentem ich jakości i podstawą funkcjonowania w ZSK.

Czytaj»

Projektowanie walidacji w praktyce

Kotły, chusty, formy, podpuszczka – dla laika brzmią tajemniczo, serowarzy wykorzystują je na co dzień. To kilka pozycji znacznie dłuższej listy sprzętów i surowców niezbędnych do wyprodukowania sera, a tym samym koniecznych do przeprowadzenia walidacji umiejętności serowarskich. Zapewnienie zasobów materialnych, w tej czy innej dziedzinie, choć ważne, stanowi tylko jeden z wielu elementów złożonego procesu, jakim jest walidacja. Działanie to wymaga dobrego przygotowania.

Czytaj»

Nowe kwalifikacje włączone do ZSK

Jakie umiejętności są i będą cenione przez pracodawców? Prowadzone na bieżąco badania wskazują na umiejętności przekrojowe, związane z nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, które są przydatne w pozyskiwaniu i wykorzystywaniu wiedzy. Cenione będą kompetencje poznawcze, elastyczne oraz umiejętność współpracy.

Czytaj»