Walidacja umożliwia sprawdzenie, czy osoba ubiegająca się o nadanie kwalifikacji osiągnęła efekty uczenia się niezbędne do jej uzyskania. W ramach walidacji można określić, jakie kompetencje ktoś posiada, niezależnie od tego, w jaki sposób się uczył. Można je także potwierdzić w odpowiedniej instytucji, co otwiera drogę do uzyskania certyfikatu. Eksperci i ekspertki Instytutu Badań Edukacyjnych przygotowali pakiet materiałów, które pomogą takim instytucjom przygotować się do prowadzenia walidacji, a zainteresowanym osobom – do przystąpienia do walidacji. W zakładce „Walidacja” dostępne są:
- narzędzia cyfrowe (Katalog Metod Walidacji, Baza Dobrych Praktyk, Metoda Bilansu Kompetencji, aplikacja Moje Portfolio),
- informacje nt. kompetencji osób prowadzących walidację (kompetencje kadry IC),
- informacje nt. szkoleń (szkolenia).
Narzędzia cyfrowe
Opracowane zasoby cyfrowe obejmują narzędzia przydatne przy opisywaniu kwalifikacji i przygotowywaniu szczegółowego opisu walidacji (Katalog Metod Walidacji, Baza Dobrych Praktyk) oraz metody i narzędzia pracy z osobami, które chcą przystąpić do walidacji (Metoda Bilansu Kompetencji, Moje Portfolio). Zaprezentowane narzędzia czerpią inspiracje z praktyk międzynarodowych, ale jednocześnie są przystosowane do warunków prowadzenia walidacji w Polsce. Wszystkie są całkowicie bezpłatne. Poniższy schemat pokazuje, które z zasobów warto będzie wykorzystać na poszczególnych etapach organizowania i prowadzenia walidacji.
Źródło: Metody walidacji i zasoby cyfrowe – Zintegrowany System Kwalifikacji (kwalifikacje.edu.pl)
Katalog Metod Walidacji (KMW), czyli metody prowadzenia walidacji
To repozytorium metod prowadzenia walidacji. KMW zawiera:
- opisy metod walidacji stosowanych na poszczególnych etapach tego procesu (oraz przykładowe narzędzia i techniki),
- wskazówki, co należy wziąć pod uwagę w doborze metod walidacji.
Narzędzie to może być cennym źródłem informacji dla instytucji opisujących kwalifikacje lub dla instytucji certyfikujących. Katalog może też stanowić źródło informacji dla podmiotów zewnętrznego zapewniania jakości przy prowadzeniu ewaluacji zewnętrznej.
W KMW opisano 10 metod stosowanych w walidacji. Każdy opis zawiera również informacje nt. zasobów kadrowych i organizacyjno-materialnych koniecznych do prowadzenia walidacji przy użyciu danej metody. Natomiast instruktaż będzie pomocny w doborze odpowiedniej metody do danego etapu walidacji (identyfikowania, dokumentowania lub weryfikacji) oraz pozwoli dobrać odpowiednią metodę do rodzaju efektów uczenia się (dot. wiedzy, umiejętności lub kompetencji społecznych). Można również skorzystać z tzw. porównywarki metod, dzięki której można porównać ze sobą aż cztery metody na jednym ekranie naraz. Co więcej, Katalog dostarczy informacji, które metody można ze sobą efektywnie łączyć.
Opisy poszczególnych metod wraz infografikami oraz materiały instruktażowe można pobrać w formacie .pdf w wersji kolorowej lub do wydruku. Katalog dostępny jest w języku polskim i angielskim.
Baza Dobrych Praktyk (BDP), czyli przykłady prowadzenia walidacji
Jest to wirtualna biblioteka zawierająca praktyczne przykłady prowadzenia walidacji w konkretnych instytucjach lub firmach oraz przykłady zapewniania jakości walidacji, wraz z interaktywnymi schematami i infografikami. Baza zawiera obecnie 27 przykładów dobrych praktyk w walidacji z całego świata (m.in. z krajów Unii Europejskiej, Kanady, RPA) oraz z Polski.
Wiedza zawarta w BDP może być przydatna dla instytucji certyfikujących, instytucji opisujących lub/i zgłaszających kwalifikację do ZSK oraz podmiotów zewnętrznego zapewniania jakości. BDP może stanowić dla tych instytucji inspirację przy projektowaniu walidacji, pokazuje jak cały proces wygląda w różnych krajach, jakie metody i narzędzia walidacji są stosowane, kto jest zaangażowany w proces walidacji (tzw. zasoby kadrowe), w jaki sposób walidacja jest finansowana, jaki jest kontekst instytucjonalno-prawny itd. Z kolei dobre praktyki dotyczące zapewniania jakości walidacji mogą być przydatne dla podmiotów zewnętrznego zapewniania jakości w projektowaniu ewaluacji walidacji.
Każda dobra praktyka powstała na podstawie ekspertyzy przygotowanej przez specjalistę/specjalistkę z danego kraju, najczęściej z opisywanej instytucji lub firmy. Baza dostępna jest w języku polskim i angielskim.
Metoda Bilansu Kompetencji (MBK), czyli odkrywanie kompetencji kandydata/kandydatki
Metoda Bilansu Kompetencji pozwala doradcy/doradczyni na rozpoznanie tego, co dana osoba wie, umie lub potrafi, czyli pozwala zidentyfikować kompetencje kandydata/kandydatki na podstawie analizy jego/jej dotychczasowych doświadczeń zawodowych, edukacyjnych lub doświadczeń z życia prywatnego. Dzięki temu doradca/doradczyni będzie mógł/mogła wesprzeć kandydata/kandydatkę w nazywaniu kompetencji i porządkowaniu ich. Metoda pomoże również wskazać dowody posiadania zidentyfikowanych kompetencji oraz przygotować dalsze plany rozwoju, czyli wyznaczyć plan osiągnięcia postawionego przez kandydata/kandydatkę celu.
W celu odkrycia kompetencji kandydata/kandydatki w MBK wykorzystywane są różne metody doradcze. Na podstronie MBK znajdują się arkusze i formularze do pobrania i wykorzystania w pracy z kandydatem/kandydatką, przydatne schematy oraz przykłady zastosowania bilansu. Dostępny jest również praktyczny poradnik dla doradców/doradczyń.
Metoda jest z sukcesem stosowana przez doradców/doradczynie od 2016 r. Planowane jest tłumaczenie MBK na język angielski, ukraiński i rosyjski.
Moje Portfolio (MP), czyli wirtualna teczka kandydata/kandydatki
Aplikacja Moje Portfolio pomoże w nazywaniu posiadanych kompetencji oraz segregowaniu i gromadzeniu dowodów posiadanych kompetencji. Dowody to różnego rodzaju dokumenty, które świadczą o wiedzy kandydata/kandydatki oraz jego/jej umiejętnościach i kompetencjach społecznych. Narzędzie to będzie pomocne nie tylko dla kandydatów/kandydatek i doradców/doradczyń, ale również dla specjalistów/specjalistek ds. rekrutacji (w prowadzeniu rekrutacji na określone stanowisko) lub pracodawców (np. w zarządzaniu talentami w przedsiębiorstwie).
W Moim Portfolio użytkownik może zamieścić nie tylko świadectwa, certyfikaty i dyplomy (czyli tradycyjnie rozumiane dowody umiejętności), lecz także wszelkie swoje dokonania w formie plików tekstowych, graficznych, muzycznych lub filmowych. Co więcej, dzięki dodatkowym funkcjonalnościom aplikacji kandydaci/kandydatki mogą nawiązać współpracę z doradcą/doradczynią, którzy mogą ich wesprzeć w identyfikowaniu i dokumentowaniu kompetencji oraz sugerować im kierunki dalszego rozwoju.
Dużym atutem aplikacji Moje Portfolio jest to, że pozwala połączyć dowody z posiadanymi kompetencjami. Użytkownik może samodzielnie nazywać swoje kompetencje lub skorzystać z nazw efektów uczenia się zaczerpniętych ze wszystkich kwalifikacji zawartych w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji.
Moje Portfolio dostępne jest w języku polskim i angielskim. Planowane jest stworzenie wersji ukraińskojęzycznej i rosyjskojęzycznej.
Kompetencje kadry IC
Organizacja i prowadzenie walidacji efektów uczenia się wymaga określonych kompetencji. Osoby zaangażowane w te działania powinny dysponować – poza kompetencjami specjalistycznymi – wiedzą, umiejętnościami i kompetencjami społecznymi, dzięki którym będą sprawdzały się w swojej roli. Ich kompetencje są istotnym warunkiem jakości nadawania kwalifikacji w instytucji.
Jakie są to kompetencje? O czym należy pamiętać, rekrutując do pracy związanej z walidacją? Jakie role trzeba przewidzieć, planując prowadzenie walidacji w danej instytucji? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdują się w opisach kompetencji kadry IC.
● Dlaczego warto zainteresować się kompetencjami kadry IC?
Każda IC ma własne procedury i zasady działania. Określają one, w jaki sposób realizować cele, jakie zadania wpisują się w profil tej instytucji i kto jest za nie odpowiedzialny. Opisy kompetencji kadry IC mogą stanowić podpowiedź, jakie kompetencje są potrzebne przy pracy podczas organizowania i realizowania walidacji w danej instytucji. Można z nich korzystać na wiele sposobów:
- będą pomocne na etapie wstępnego określania kompetencji osób zaangażowanych w walidację w instytucji certyfikującej;
- w dalszej perspektywie mogą zainspirować do przygotowania profili kompetencyjnych dla danej roli czy stanowiska w konkretnej instytucji;
- będą przydatne podczas rekrutacji pracowników do działań związanych z walidacją;
- pomogą w planowaniu rozwoju zawodowego pracowników.
● Co znajduje się w przygotowanych materiałach? Jak z nich korzystać?
Na stronie kwalifikacje.edu.pl w zakładce „Walidacja”, w sekcji „Kompetencje kadry IC”, znajdują się opisy kompetencji osób zajmujących się walidacją. Każdy zawiera informacje nt. danej roli lub funkcji i grupy docelowej oraz efekty uczenia się wraz kryteriami weryfikacji i proponowanymi metodami sprawdzania. Opisy nie zawierają natomiast wymagań dotyczących wiedzy oraz doświadczenia zawodowego związanych z daną branżą (czyli specjalistycznych), te są bowiem przygotowywane przez ekspertów w danej branży.
Co istotne, opisane kompetencje – szczególnie te dotyczące przygotowania organizacji do pełnienia roli instytucji certyfikującej, planowania walidacji efektów uczenia się czy zarządzania procesami z nią związanymi – nie muszą być wymagane od pojedynczych osób. Można je bowiem traktować jako kompetencje zespołu zajmującego się danym obszarem. Wówczas to nie konkretna osoba, ale cały zespół posiada kompetencje, aby efektywnie realizować zadania związane z walidacją.
Przykładowe opisy kompetencji kadry IC, które można znaleźć na stronie kwalifikacje.edu.pl:
- Weryfikowanie efektów uczenia się
- Prowadzenie doradztwa walidacyjnego
- Organizowanie walidacji efektów uczenia się dla kwalifikacji rynkowej
- Teoretyczne podstawy walidacji efektów uczenia się
- Rozwój zawodowy i działanie zgodnie z zasadami
- Zapewnianie jakości walidacji dla kwalifikacji rynkowych w instytucji certyfikującej
- Przygotowanie organizacyjne do prowadzenia walidacji efektów uczenia się w instytucji certyfikującej
Szkolenia
Dla osób, które poszukują wiedzy podawanej w formie szkoleń – zarówno stacjonarnych, jak i webinarów – zostały opracowane trzy szkolenia:
- Przecież ciągle się uczymy – czyli do czego służy walidacja efektów uczenia się?
- Moje Portfolio – dla kogo jest przeznaczone i dlaczego warto z niego korzystać?
- Metoda Bilansu Kompetencji.
Informacje o nadchodzących szkoleniach oraz formularze rejestracyjne znajdują się w zakładce „Aktualności”. Część szkoleń opracowano przy udziale profesjonalnych trenerów, a scenariusze szkoleń można pobrać bezpłatnie. Jest to oferta dla firm szkoleniowych pragnących rozszerzyć swoją działalność o szkolenia z zakresu Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
W sprawie wszelkich zapytań dotyczących narzędzi cyfrowych, kompetencji kadr lub szkoleń można się kontaktować z zespołem odpowiedzialnym za ich przygotowanie: z4@ibe.edu.pl.
O autorkach:
Aleksandra Wójcicka − socjolożka, ekspertka ds. walidacji, w IBE pracuje od 2018 r., wcześniej doświadczenia zawodowe zdobywała współpracując z organizacjami pozarządowymi.
Joanna Śmigiel − ekspertka związana z IBE od 2017 r., w zespole zajmującym się walidacją pracuje od 2021 r., koordynatorka projektów międzynarodowych, absolwentka studiów magisterskich o specjalności Public Policy na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Budapeszcie.
Barbara Fijałkowska − ekspertka ds. walidacji w IBE, kierownik polskiego zespołu w projekcie TRANSVAL-EU, wcześniej wieloletni pracownik dydaktyczno-naukowy w trzech publicznych uczelniach warszawskich w dziedzinie filozofii i bioetyki.
