Wykorzystanie Sektorowych Ram Kwalifikacji dla Budownictwa w szkolnictwie wyższym

Rosnący i dynamicznie zmieniający się rynek pracy wymaga stałego dostosowywania programów kształcenia w szkolnictwie wyższym do standardów i oczekiwań branżowych, tak aby absolwenci uczelni rozpoczynający swoją ścieżkę rozwoju zawodowego byli w stanie znaleźć atrakcyjne miejsca pracy i efektywnie podnosić swoje kompetencje. W Polsce ok. 72% pracodawców zgłasza problemy ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników (Niedobór talentów w Polsce 2024). Problem jest więc istotny i wymaga podejmowania zdecydowanych działań. Jednym z narzędzi ułatwiających jego rozwiązanie jest opracowanie i bieżące uaktualnianie Sektorowych Ram Kwalifikacji (SRK), które określają kompetencje wymagane od absolwentów danego sektora gospodarki. Obecnie SRK obejmują już 21 sektorów, w tym budownictwo. Pierwsza Sektorowa Rama Kwalifikacji w Budownictwie powstała w 2016 r., a aktualnie trwają prace nad jej nowelizacją, w tym dostosowaniem zakresu dokumentu do dynamicznie zmieniających się kompetencji branżowych obejmujących nowe aspekty, m.in. efektywność energetyczną, OZE, zielone kompetencje, obieg zamknięty, zrównoważony rozwój itp. 

Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Budownictwa 

Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Budownictwa (SRK Bud) obejmuje opis poziomów kwalifikacji w budownictwie zdefiniowanym jako rodzaj działalności usługowej o charakterze materialnym lub użytkowym, której rezultat ma charakter trwały i zapewniający bezpieczeństwo (techniczne, realizacji użytkowania) w cyklu życia obiektu. Działalność budowlana prowadzona jest w ramach budowlanego procesu inwestycyjnego, którego etapami są: 

• przygotowanie inwestycji budowlanej, projektowanie obiektu budowlanego, uzyskanie niezbędnych decyzji administracyjnych i pozwoleń, 
• proces budowlano-montażowy, przekazanie obiektu budowlanego do użytkowania, 
• utrzymanie obiektu budowlanego w stanie sprawności technicznej, 
• likwidacja obiektu budowlanego (Sektorowa Rama Kwalifikacji w Budownictwie).

Obszary kompetencji objętych SRK Bud określają wyznaczniki sektorowe. Każdy z siedmiu wyznaczników został podzielony na wiązki kompetencji w zakresie wiedzy i umiejętności. SRK Bud jest więc narzędziem, które precyzuje wymagania dotyczące wiedzy, umiejętności i kompetencji niezbędnych do wykonywania pracy w budownictwie (na różnych stanowiskach). Wprowadzenie SRK Bud ma przede wszystkim zapewnić spójność poziomu kształcenia oraz ujednolicić kwalifikacje absolwentów sektorowych uczelni technicznych i zawodowych. W zaktualizowanej propozycji SRK Bud opisano ponad 1200 kompetencji, w tym ok. 190 zielonych kompetencji. 

Wdrożenie SRK Bud w szkolnictwie wyższym

Niezbędnym elementem upowszechnienia Sektorowych Ram Kwalifikacji dla Budownictwa jest ich wdrożenie w szkolnictwie wyższym. W tym celu należy przeprowadzić działania umożliwiające dostosowanie treści dydaktycznych przekazywanych w procesie kształcenia do poszczególnych poziomów kwalifikacji, takie jak:

1. Weryfikacja i aktualizacja obowiązujących programów nauczania pod kątem zasadności wprowadzenia nowych przedmiotów/modułów/bloków tematycznych odpowiadających wymaganiom Sektorowej Ramy Kwalifikacji, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju nowych lub dynamicznie zmieniających się kompetencji i umiejętności w sektorze budownictwa. Dokonując zmian, należy uwzględnić nowe trendy i wyzwania branżowe, np. cyfrowe narzędzia projektowe, wykorzystanie AI w budownictwie, zrównoważone technologie budowlane, zielone kompetencje w budownictwie.
2. Weryfikacja i uaktualnienie form i zakresów współpracy podejmowanej przez uczelnie  z jednostkami z otoczenia społeczno-gospodarczego pod kątem analizy zmieniających się  potrzeb środowiska branżowego. Dopasowanie/optymalizacja form organizowania wspólnych inicjatyw dotyczących procesu kształcenia (praktyki studenckie, warsztaty branżowe, wizyty studyjne, konkursy i staże), ze zwróceniem szczególnej uwagi na możliwość kształcenia kluczowych kompetencji i umiejętności branżowych.
3. Dostosowanie procesu i formy oceny i certyfikacji kwalifikacji branżowych do zmieniających się potrzeb środowiska i branży pod kątem opracowanie i modyfikacji obowiązujących mechanizmów nabywania oraz weryfikacji zdobytych kompetencji i uprawnień branżowych poprzez system egzaminów  oraz współpracę z instytucjami akredytacyjnymi.

Korzyści i potencjalne bariery związane z wdrożeniem SRK Bud w szkolnictwie wyższym

Do kluczowych korzyści wynikających z wdrożenia SSRK należy zaliczyć: 

• lepsze dopasowanie rodzaju i zakresu kwalifikacji nabywanych przez studentów i absolwentów kierunków budownictwa w procesie kształcenia do potrzeb rynku pracy, co powinno bezpośrednio przełożyć się na zwiększenie możliwości zatrudnienia oraz pracę na wyższych stanowiskach,
• lepsze możliwości weryfikacji i porównywania kompetencji kandydatów do pracy, co w konsekwencji będzie skutkować zmniejszeniem skali błędów w trakcie procedur rekrutacyjnych,
• podwyższanie kompetencji i dalszy rozwój zawodowy pracowników – jednoznaczne zdefiniowanie i wyznaczenie kolejnych poziomów kwalifikacji i wiedzy w dziedzinie budownictwa ułatwia identyfikację potencjalnych braków i określenie zakresu dodatkowych wymaganych kwalifikacji i certyfikatów, co może przyspieszyć ścieżkę awansu zawodowego,
• standaryzację/unifikację nabywanych umiejętności i możliwość ich szerokiego wykorzystania – opracowanie jednoznacznej klasyfikacji posiadanych i nabywanych kwalifikacji pozwala na łatwiejsze porównywanie kompetencji różnych pracowników, co umożliwia dopasowanie kwalifikacji pracownika do charakteru i specyfiki stanowiska pracy; SRK Bud umożliwia stworzenie standardów dotyczących zatrudnienia bez potrzeby tworzenia nowych regulacji.

Do potencjalnych barier utrudniających wdrożenia SRK Bud w budownictwie należą:

• opóźnienia w aktualizacji programów nauczania wynikające np. z braków kadrowych uniemożliwiających lub utrudniających wprowadzanie nowych przedmiotów/bloków tematycznych w programach zajęć, zgodnych ze zmieniającymi się wymaganiami branżowymi,
• nieuświadamianie sobie przez osoby ze środowiska branżowego (uczelnie i otoczenie społeczno-gospodarcze) konieczności zmian oraz niechęć do ich wprowadzania,
• brak wiedzy dotyczącej korzyści płynących z wdrożenia SRK Bud i skupianie się na chwilowych utrudnieniach czy konieczności większego nakładu pracy włożonego w przygotowanie zmodyfikowanych programów zajęć,
• niedostateczna współpraca uczelni z jednostkami z otoczenia społeczno-gospodarczego – efektywne wdrożenie SRK Bud wymaga współpracy całego środowiska branżowego, a wyłączenie się lub zbyt mała aktywność niektórych interesariuszy może skutkować zmniejszoną skalą praktycznego zastosowania SRK Bud, a więc ograniczeniem korzyści wynikających z jego wdrożenia.

Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Budownictwa jest narzędziem, które porządkuje i opisuje kwalifikacje w branży. Powinna być wykorzystywana na bieżąco przez wszystkie osoby związane z budownictwem, w tym przede wszystkim przez pracowników oraz podmioty zajmujące się kształtowaniem i zatrudnianiem nowych kadr. Jej celem nadrzędnym jest dostosowanie kwalifikacji pracowników do zmieniających się potrzeb i oczekiwań rynku pracy, co uda się zrealizować tylko wtedy, gdy dokument zostanie skutecznie rozpowszechniony i efektywnie wdrożony w środowisku. Wprowadzenie Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Budownictwa do szkolnictwa wyższego stanowi niezbędny krok w kierunku lepszego dopasowania sposobu (kierunków i form) kształcenia do wymagań współczesnego rynku pracy. Efektywne wdrożenie SRK Bud doprowadzi do poprawy jakości kształcenia, zwiększenia szans i perspektyw zawodowych absolwentów kierunków budownictwa, co w konsekwencji przełoży się na rozwój i wzrost konkurencyjności sektora budownictwa. W celu maksymalizacji potencjalnych korzyści niezbędne jest zaangażowanie w ten proces całego środowiska branżowego.

Pozostałe artykuły  w Kwartalniku 1/2025 dot. branży budowlanej:

• Sektorowa Rama Kwalifikacji w Budownictwie, Mateusz Przywara, Jerzy Hoła
• Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Budownictwa a szkolnictwo w branży budowlanej, Magdalena Popielewska
• Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Budownictwa a rynek pracy, HR oraz podnoszenie kompetencji pracowników,  Dariusz Buchaniec, Janusz Bochenek
• Zielone budownictwo w kontekście zielonych kompetencji w Sektorowych Ramach Kwalifikacji dla Budownictwa, Arkadiusz Węglarz
• Prace nad Sektorową Ramą Kwalifikacji dla Budownictwa z perspektywy ekspertów merytorycznych, Zofia Kozyra
• Podcasty z ekspertami z branży budowlanej, Urszula Szulc

dr hab. inż. Krystyna Kazimierowicz-Frankowska – prof. Instytutu Budownictwa Wodnego PAN, zastępca kierownika Zakładu Geomechaniki

dr inż. Magdalena Bochenek – doktor nauk technicznych, pracownik naukowo-dydaktyczny Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska