Wyniki Miesięcznego Indeksu Koniunktury jasno wskazują, że wraz z odmrażaniem polskiej gospodarki po pandemii COVID-19 nastąpiła poprawa nastrojów przedsiębiorców w handlu. Dane sugerują, że dwukrotnie więcej firm handlowych planuje wzrost zatrudnienia (14 proc.) niż redukcję (7 proc.), a 79 proc. zamierza utrzymać poziom zatrudnienia. Analizując raport, można dojść do wniosku, że nie chodzi tylko o ilościowy wzrost zatrudnienia, ale przede wszystkim o zmianę jakościową.
Kwartalnik ZSK – pewne źródło informacji. Pobierz nowy numer!
W ślad za digitalizacją i automatyzacją procesów handlowych rosną oczekiwania firm handlowych dotyczące kwalifikacji pracowników. Dynamicznie zwiększa się również zapotrzebowanie na pracowników z umiejętnościami cyfrowymi oraz określonymi kompetencjami społecznymi.
2021 to rok zmian w handlu
Do najważniejszych zmian w handlu w Polsce , które przyspieszyła pandemia COVID-19, należą: cyfryzacja i automatyzacja procesów handlowych, rozwój e-handlu, ewolucja formatów handlu, integracja firm handlowych, rozwój nowoczesnych magazynów, w tym centrów dystrybucji i centrów logistycznych. Jak te zmiany wpłynęły na rynek?
Wzrosło wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) we współpracy z dostawcami i klientami oraz w zarządzaniu firmą handlową. Nastąpiła także automatyzacja procesów handlowych w detalu i hurcie, co pozwoliło sprawniej budować relacje firmy z otoczeniem biznesowym, łagodzić problemy kadrowe oraz zmniejszyć koszty zatrudnienia. Warunkiem rozwoju stało się zatrudnianie specjalistów do konfiguracji oraz obsługi automatyki sklepowej i magazynowej. W sieciach handlowych zaobserwowano wzrost zapotrzebowania na pracowników znających systemy informatyczne.
Rok 2021 to również okres dynamicznego rozwoju handlu internetowego, który pomógł ustabilizować sprzedaż w czasie pandemii, kompensując utracone transakcje w tradycyjnych sklepach. W tym okresie powstało niemal 8 tys. nowych e-sklepów, a co za tym idzie: na rynku poszukiwani są obecnie specjaliści od e-handlu.
Franczyza i optymalizacja łańcucha dostaw
Pod wpływem coraz silniejszej konkurencji w handlu detalicznym oraz zmiany w zachowaniu konsumentów (np. wzrost zakupów w mniejszych sklepach, zwiększone zainteresowanie zdrowym stylem życia i ochroną środowiska naturalnego) nastąpił rozwój mniejszych formatów handlu detalicznego. Silnym trendem stało się też dbanie o środowisko naturalne, przejawiające się we wzroście oferty produktów typu „bio”, „eko”, „wege”, zmniejszeniu zużycia plastiku oraz wprowadzaniu rozwiązań przyjaznych dla środowiska.
Nastąpiła również integracja firm handlowych, wśród których szczególnie popularne stały się franczyzy. Dzięki temu małe firmy uzyskały możliwość osiągania korzyści wynikających ze skali zakupów – a co za tym idzie – także lepszych warunków negocjacji z dostawcami oraz możliwości rozwoju marek własnych.
Silna konkurencja w sektorze handlu spowodowała, że sieci handlowe i firmy dystrybucyjne coraz większą wagę przywiązują do optymalizacji łańcucha dostaw. Wzmożone zainteresowanie nowoczesnymi powierzchniami magazynowymi wynika też z dynamicznie rozwijającego się sektora e-commerce.
SRK dla Handlu – pomocne rozwiązanie dla przedsiębiorców i pracowników
Zmiany w handlu skutkują powstawaniem w firmach nowych stanowisk z zupełnie nowymi kwalifikacjami. Na portalach zawierających oferty pracy pojawia się wiele ogłoszeń firm handlowych poszukujących pracowników z konkretnymi umiejętnościami cyfrowymi, komunikacyjnymi, umiejętnością kreatywnego myślenia oraz gotowością do szybkiego dostosowywania się do zmian. Przykładowo zapotrzebowanie na specjalistów od e-commerce wzrosło o 35 proc. rok do roku.
Skutki zmian w handlu są widoczne gołym okiem. Pracodawcy szukają osób na to samo stanowisko z zupełnie odmiennymi kompetencjami. Zwraca też uwagę zjawisko świadczenia pracy przez osoby mające zbyt wysokie kwalifikacje w stosunku do zajmowanego stanowiska. Prowadzi to do negatywnych konsekwencji behawioralnych, częstej zmiany pracy czy braku zaangażowania w wykonywanie powierzonych obowiązków.
W rozwiązywaniu problemów rynku pomocna jest Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Handlu, będąca uszczegółowieniem Polskiej Ramy Kwalifikacji. W spójny sposób opisano w niej kwalifikacje funkcjonujące w tym sektorze. SRKH ujednoliciła język opisujący kompetencje i wymagania wobec kandydatów do pracy oraz stworzyła przejrzyste, porównywalne opisy stanowisk pod względem wymagań kompetencyjnych. Wpłynęła tym samym na usprawnienie procesów rekrutacji, co w sytuacji niedoboru kompetencji może motywować firmy do inwestowania w konkretne programy szkoleniowe oraz podnoszenie kwalifikacji swoich pracowników.
SRKH zrozumiale prezentuje pracownikom hierarchię i powiązania stanowisk, a także umożliwia, w bardziej przejrzysty sposób, wyznaczanie ścieżek rozwoju zawodowego. Sektorowa Rada ds. Kompetencji w Handlu, po uwzględnieniu zmian na rynku, przedstawiła 6 rekomendacji kwalifikacji – 3 z nich włączono już do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji:
- Obsługa klienta i sprzedaż w punkcie handlowym – sprzedawca
- Tworzenie oferty, planowanie i prowadzenie sprzedaży skierowanej do klientów biznesowych
- Aktywne prowadzenie sprzedaży skierowanej do klientów biznesowych – przedstawiciel handlowy
Przedstawione wyżej trendy wskazują, że o rozwoju współczesnych firm handlowych w coraz większym stopniu decydować będzie umiejętność tworzenia zespołów łączących pracowników o kompetencjach twardych (technicznych) z osobami, które mają rozwinięte kompetencje miękkie, takie jak: umiejętność analitycznego myślenia i innowacyjność, kreatywność, zdolność krytycznego myślenia, umiejętność zarządzania zespołem i odporność na stres. Sprostanie nowym wyzwaniom wymagać będzie holistycznego podejścia. Powinno się ono opierać na współdziałaniu przedsiębiorców, szkół i instytucji szkoleniowych oraz organizacji społecznych na rzecz poprawy możliwości przekwalifikowania i rozwoju kompetencji pracowników, a także na popularyzacji idei uczenia się przez całe życie.
Autorka: dr Urszula Kłosiewicz-Górecka
Analityk w Zespole Foresightu Gospodarczego w Polskim Instytucie Ekonomicznym. Absolwentka Wydziału Handlu Wewnętrznego w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie (obecnie Szkoła Główna Handlowa) – tam również obroniła pracę doktorską. Ma wieloletnie doświadczenie w pracy naukowo-badawczej. Jest autorką prac i artykułów z zakresu problematyki handlu, funkcjonowania przedsiębiorstw i rozwoju sektora usług, a ostatnio – rynku pracy. Jest współautorką Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Handlu (SRKH) oraz przewodniczącą Sektorowej Rady ds. Kompetencji w Handlu.
