Profesjonalni didżeje (nazywani też DJ-ami) są nieodłączną częścią przemysłu muzycznego, od klubów nocnych i festiwali po stacje radiowe i prywatne imprezy. Szacunkowe liczebności bezwzględne według zawodów pokazują, że w roku 2018 oficjalnie zarejestrowanych było w Polsce 2030 didżejów. Ocenia się, że obecnie, kiedy zainteresowanie zawodem didżeja jest duże, ta wartość jest zwielokrotniona.
Historia zawodu i pojawienie się nowych kompetencji
Historię zawodu didżeja można śledzić od początku rozwoju techniki i kultury muzycznej. Po raz pierwszy akronimu DJ (Disc Jockey), wymawianego jako „didżej”, użyto w 1935 r. Nazwę tę wymyślił amerykański komentator radiowy Walter Winchell, by opisać pracę ówczesnej gwiazdy radia, prezentera Martina Blocka. Świadczy to o tym, że nazwa „didżej” wyewoluowała z osobowości radia. Później, kiedy fani radiowych audycji zaczęli naśladować swoich idoli, przeniosła się do klubów.
Od tej chwili liczba klubów muzycznych rosła lawinowo. Rolę mistrza ceremonii przejął w nich didżej. By spełniać swoją rolę, musiał znać obsługę aparatury, której zaawansowanie techniczne rosło wraz z szybkim rozwojem elektroniki. Procedury odpowiedniej konfiguracji i obsługi sprzętu, umiejętność posługiwania się narzędziami, które umożliwiają prezentowanie nagrań muzycznych stały się podstawowymi kompetencjami profesjonalnego didżeja. Brakowało jednak standaryzacji kompetencji zawodowych zarówno jego, jak i osób oceniających w procesie walidacji.
Odpowiedź na potrzeby polskich didżejów
Kluczowym momentem dla branży w Polsce okazało się powołanie w 2021 r. Stowarzyszenia Didżejów Licencjonowanych (SDJL.pl). Dzięki jego aktywnym działaniom następuje regulacja istotnych dla tego środowiska kwestii i realizacja wyzwań stojących przed didżejami. We współpracy z ekspertami Instytutu Badań Edukacyjnych przedstawiciele SDJL opisali mierzalne kwalifikacje didżeja. Osoba posiadająca takie kwalifikacje jest przygotowana do autorskiego miksowania muzyki na żywo podczas różnych imprez i programów. Przygotowuje repertuar, konfiguruje i użytkuje sprzęt wykorzystywany w pracy didżeja. Podczas odtwarzania nagrań wykorzystuje różne techniki miksowania utworów. Potrafi także stwierdzić i zlokalizować awarię aparatury. Z perspektywy branży opracowanie kwalifikacji będzie miało znaczący wpływ na standaryzowanie wymagań, co przyczyni się do wzrostu profesjonalizmu i jakości usług oferowanych przez didżejów i znacząco podwyższy kompetencje osób szkolących i weryfikujących młodych adeptów sztuki didżejskiej.
Badania rynku
Działalność didżejów stanowi ważną część rynku rozrywkowego w naszym kraju. Znikoma jest jednak ilość informacji na ten temat w literaturze. Stowarzyszenie SDJL przeprowadziło pierwszą w Polsce analizę dotyczącą pracy didżeja. Uzyskano opinie od ponad 200 osób – didżejów oraz gości klubów muzycznych. Dzięki odpowiedniemu doborowi pytań w ankietach stowarzyszenie mogło zbadać różne aspekty związane z pracą didżejów oraz oczekiwania publiczności. W efekcie otrzymano cenne informacje na temat stanu branży didżejskiej, potrzeb i oczekiwań gości klubów oraz wpływu wprowadzenia nowych standardów kompetencji na jakość pracy didżejów w Polsce. Założeniem badania było uzyskanie wiarygodnych danych i opinii na temat stanu szkoleniowego, poziomu kompetencji polskich didżejów, potrzeby integracji środowiska, zainteresowania jego reprezentacją oraz wymagań i poziomu świadomości osób korzystających z usług didżeja.
Opinie didżejów
Analiza danych sugeruje, że wśród didżejów istnieje ogólna potrzeba podnoszenia umiejętności i szkoleń. Tak odpowiedziało 98,7% badanych. Chęć uczestnictwa w szkoleniach, które zapewniłyby solidne kompetencje w zawodzie didżeja, wyraziło 56,4% pytanych. Większość ankietowanych (69,2%) uważa, że podstawowe kompetencje didżeja, takie jak dobór repertuaru i technika miksowania są kluczowe i równie istotne podczas występu, jak dobry kontakt z publicznością. Propozycja przyznawania certyfikatów wskazujących na wysoki poziom profesjonalizmu didżeja spotkała się z pozytywnym odzewem i może wpłynąć na obecną sytuację na rynku pracy; tak odpowiedziało 57,1% respondentów. Ważnym wnioskiem jest również fakt, że ankietowani (76,3%) uważają, że ich środowisko nie jest odpowiednio zintegrowane i że istnieje potrzeba powstania organizacji didżejskiej, która będzie reprezentować interesy tego środowiska i walczyć o prawa jego członków. Taką opinię wyraziło 74,4% pytanych. Sporo emocji wśród didżejów wzbudza korzystanie z nielegalnych utworów muzycznych. Większość ankietowanych (68,6%) jest zdezorientowana zawiłościami polskiego prawa w tej kwestii, co sugeruje potrzebę odpowiedniej edukacji.
Analiza wyników ankiet skierowanych do didżejów wskazuje na konieczność poprawy poziomu pracy ankietowanych, pogłębiania ich wiedzy merytorycznej i praktycznej, polepszenia relacji i komunikacji wewnątrz środowiska, a także reprezentacji tej grupy zawodowej wobec organizacji i urzędów, które mają wpływ na zachowania i pracę polskiego didżeja.
Opinie gości klubów muzycznych
Podsumowanie rezultatów ankiet przygotowanych przez stowarzyszenie SDJL wskazuje na kilka istotnych wniosków płynących również od gości klubów, w których pracują didżeje. Przede wszystkim duża większość respondentów (93,7%) dobrze ocenia ich pracę, co jest pozytywnym sygnałem dla profesjonalistów w tej branży. Ponadto dobór repertuaru to kluczowy czynnik wpływający na satysfakcję gości klubowych, więc didżej powinien skupić się na różnorodności i odpowiednim dopasowaniu utworów do upodobań publiczności i klimatu imprezy. Tak stwierdziło 79,7% respondentów.
Ważne jest również, że większość osób (86,1% badanych) jest gotowa zapłacić więcej za wstęp do klubu, jeśli jakość pracy didżeja będzie wyższa. Oznacza to, że duże umiejętności didżeja mogą przyciągać większą liczbę klientów i przynosić większe zyski właścicielom klubów.
Co niezwykle istotne, duża liczba bywalców klubów (93,7% badanych) jest skłonna opuścić miejsce zabawy, jeśli stwierdzą niski poziom pracy didżeja. Stanowi to ostrzeżenie dla klubów, aby dbały o jakość muzyczną swoich imprez i angażowały kompetentnych, profesjonalnych didżejów. Jest to ważne również w kontekście wyboru klubu, bo aż 67,1% badanych gości wybiera miejsce zabawy właśnie ze względu na jakość pracy didżeja.
Ponadto fakt, że ponad połowa respondentów (51,9%) wskazuje, że nie przyszłaby do klubu, gdyby wiedziała, że didżej korzysta z pirackich płyt, podkreśla znaczenie uczciwości i etyki w pracy didżeja. Legalność i wysoka jakość materiałów muzycznych powinny być priorytetem dla profesjonalistów w tej branży.
Podsumowując: didżej powinien skupić się na doskonaleniu swoich umiejętności, dbaniu o właściwy dobór repertuaru, utrzymywaniu wysokiej jakości pracy oraz korzystaniu z legalnych materiałów muzycznych, aby zadowolić gości klubowych i zbudować pozytywny wizerunek (zarówno swój, jak i klubu), ale również wpływać pozytywnie na popularność klubu i jego reputację. Didżej powinien czuć poparcie organizacji, która będzie reprezentować jego środowisko i walczyć o jego prawa, zapewniające mu ochronę i wzmocnienie merytoryczne. Taką organizacją staje się SDJL, które czuje nieocenioną pomoc Instytutu Badań Edukacyjnych w realizowaniu swoich statutowych celów.
O autorze:
Paweł Bobrowski − prezes Stowarzyszenia Didżejów Licencjonowanych (SDJL.pl), didżej klubowy od 1990 r., dziennikarz z 29-letnią praktyką w radiu i telewizji, trener sztuki wystąpień publicznych, wykładowca Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego.
- Policzone i policzeni! Artystki i artyści w Polsce. Badania powstałe w 2018 r. w ramach Ogólnopolskiej Konferencji Kultury organizowanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zrealizowane na zlecenie Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina przez Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS.
