W Polsce tę bardzo ważną kwestię prawnie reguluje rozporządzenie z 2019 roku. Wprowadziło ono obowiązkowe, zaplanowane i systematyczne działania w zakresie doradztwa zawodowego, które są realizowane już od przedszkola. Warto jednak podkreślić, że nauczyciele od dawna, w naturalny sposób – podczas realizacji działań dydaktyczno-wychowawczych – wspierają uczniów w rozpoznawaniu własnych zainteresowań i predyspozycji zawodowych oraz pomagają im w podejmowaniu decyzji związanych z dalszą edukacją.
Przeczytaj najnowsze wydanie Kwartalnika ZSK
Zintegrowany System Kwalifikacji ma odgrywać znaczącą rolę w promowaniu postawy uczenia się przez całe życie. Rozwiązania, które oferuje, są dla wielu nauczycieli nowe. Mogą być jednak bardzo pomocne podczas wyboru przyszłej ścieżki edukacyjno-zawodowej przez uczniów. Dlatego warto jest, już na wczesnych etapach edukacji, przybliżać młodym ludziom tematykę związaną z ZSK.
W tym celu w Instytucie Badań Edukacyjnych opracowano propozycje rozwiązań metodycznych dla przedszkoli oraz szkół podstawowych i ponadpodstawowych: całkowicie autorskie scenariusze zajęć, warsztatów i lekcji poświęconych idei uczenia się przez całe życie oraz Zintegrowanemu Systemowi Kwalifikacji. Dalej prezentujemy najciekawsze propozycje, wraz z opiniami dyrektorów, nauczycieli oraz pedagogów, dotyczące dotychczas przeprowadzonych zajęć.
Kalejdoskop zawodów – spotkania dla najmłodszych
W grupach 5–6-latków w przedszkolach oraz w oddziałach przedszkolnych szkół podstawowych odbywają się zajęcia, które wpisują się w preorientację zawodową. Ich celem jest pokazanie najmłodszym, że uczenie się w różny sposób jest ważne i ciekawe. Dzieci zapoznają się z zawodami i ich atrybutami. Kontekstem spotkania jest storytelling.
Dzieci zostały wprowadzone w zajęcie poprzez historyjkę o Oli, Kacprze, Janku i Hani. To było świetne posunięcie, bo szybko zrozumiały, że inne dzieci również mają marzenia i warto dążyć do ich realizacji. Zastosowane metody pracy wyzwalały dziecięcą aktywność. Pozwoliły na ruch, inicjowały kreatywność, ćwiczyły pamięć, wzbogacały słownictwo. Nie zapomniano również o formie pracy w grupie, która uczy współpracy, podziału ról i jednocześnie wskazuje, że każdy jest ważny – mówi Sylwia Bloch, dyrektor Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli i Informacji Pedagogicznej „WOM” w Rybniku.
Osobowość a zawód – zajęcia dla 7- i 8-klasistów
Pomysł na lekcję dla uczniów kończących II etap edukacji wyrósł z potrzeby kształtowania wśród nich świadomości własnych możliwości. Jest to dla nich bardzo ważne w planowaniu swojej przyszłości edukacyjnej i zawodowej.
Prowadzące zajęcia – trenerki IBE – zachęcają uczniów do zastanowienia się nad swoimi zainteresowaniami i predyspozycjami. Z uwagi na pandemię większość lekcji w szkołach podstawowych zorganizowano dotąd w formie zdalnej. Mimo braku możliwości osobistego kontaktu z młodzieżą zrealizowano założony cel zajęć.
Lekcje były interaktywne, stawiające na działanie, samodzielność i kreatywność uczniów. Zajęcia były prowadzone niezwykle profesjonalnie, umiejętnie zbudowano przyjazną atmosferę współpracy, motywacji i zachęty do kolejnych działań. W przystępny i prosty sposób wyjaśniono techniczną stronę korzystania z poszczególnych narzędzi. Z informacji zwrotnej uzyskanej od uczniów wiem, że lekcje im się bardzo podobały i były bardzo ciekawe – podsumowuje Bożena Jabłońska, doradca zawodowy, wicedyrektor Szkoły Podstawowej nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi im. Janusza Korczaka w Pile.
Najpierw masa, później rzeźba – lekcje dla młodzieży szkół ponadpodstawowych
Zajęcia dotyczą nowych wyzwań współczesnego świata, z którymi mają się zmierzyć młodzi ludzie. Podczas spotkań rozmawiamy o różnych drogach prowadzących do uzyskania kwalifikacji oraz o tym, w jaki sposób osoby uczące się mogą korzystać z rozwiązań oferowanych przez Zintegrowany System Kwalifikacji.
Lekcje stanowią również okazję do wymiany doświadczeń. Nauczyciele otrzymują materiały, pomoc metodyczną i merytoryczną ze strony IBE oraz mają możliwość obserwacji lekcji prowadzonych przez trenerki IBE. Następnie sami prowadzą zajęcia poświęcone idei uczenia się przez całe życie i ZSK.
Podjęty temat był bardzo istotny, a jednocześnie trudny. Jednak został przedstawiony w przyjazny i atrakcyjny sposób. Moi uczniowie wcześniej nie słyszeli o ZSK i bardzo pozytywnie przyjęli wszelkie pomysły zdobywania kwalifikacji i ich walidacji. Zwykle stresowała ich myśl o jedynym kierunku ich przyszłości, czyli o podjęciu studiów. Z wielkim zainteresowaniem zagłębili się samodzielnie w treści ZSK i czuję, że z większą pewnością wkroczą w przyszłość – podsumowuje Izabela Gojny, nauczycielka z Zespołu Szkół Nr 3 w Rybniku.
Poznaj swoją supermoc – warsztaty dla dzieci, rodziców i nauczycieli
Spotkania odbywają się w 15-osobowych grupach: 7 dzieci, 7 rodziców i nauczyciel. Warsztaty mają na celu pogłębienie świadomości znaczenia kompetencji społecznych (takich jak np. umiejętność współpracy, efektywna komunikacja czy radzenie sobie z trudnymi emocjami) oraz odkrycia zasobów dzieci, czyli ich supermocy. Uczestnicy tych zajęć podkreślają, że jest to dla nich bardzo dobrze i owocnie spędzony czas. Rodzice i dzieci mają okazję do wspólnego podejmowania aktywności, zbliżenia się do siebie. Nauczyciele z kolei mogą poobserwować swoich wychowanków w nowych, innych niż szkolne, sytuacjach, z czego czerpią inspiracje do swojej pracy.
Warsztaty były inspiracją do mojej pracy dydaktyczno-wychowawczej i z chęcią wykorzystam zaproponowane zabawy z młodszymi, jak i starszymi uczniami. Podczas warsztatów w sposób profesjonalny i dostępny dla uczestników pokazano, jak rozwijać umiejętność współpracy, współdziałania w grupie, ale przede wszystkim – jak odkryć swoje zasoby i potencjał. Uświadomienie tego, że każdy człowiek jest wyjątkowy i niepowtarzalny, daje wiarę w siebie, własne możliwości i buduje poczucie wartości – mówi Elżbieta Kowalewska, pedagog i doradca zawodowy ze Szkoły Podstawowej nr 52 im. dr Ireny Białówny w Białymstoku.
Realizacja zajęć promujących ideę uczenia się przez całe życie i Zintegrowany System Kwalifikacji wśród dzieci i młodzieży jest dużym wyzwaniem. Wymaga korzystania z ciekawych rozwiązań, absorbujących uczestników. Odpowiednie metody, formy pracy i dobór treści są tu kluczowe. Inaczej o uczeniu się przez całe życie rozmawiamy w przedszkolu, a w inny sposób w szkole branżowej czy liceum. Odpowiednie przygotowanie metodyczne i merytoryczne jest także niezbędne do prowadzenia warsztatów, które mają angażować zarówno dzieci, jak i dorosłych.
Z zebranych doświadczeń płynie bardzo ważny wniosek: o uczeniu się przez całe życie warto rozmawiać już od przedszkola. Zwiększenie efektywności nieformalnego uczenia się jest możliwe, gdy ta idea będzie zaszczepiana od najmłodszych lat.
O autorce:
Ewa Frołow – pedagog z doświadczeniem nauczycielskim oraz w kierowaniu szkołami różnych etapów edukacji, trenerka, coach, mediatorka sądowa, moderatorka metody design thinking. Brała udział w interdyscyplinarnych badaniach naukowych nad funkcjonowaniem i efektywnością systemu edukacji w Polsce prowadzonych przez Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie. Autorka i realizatorka działań służących upowszechnianiu idei uczenia się przez całe życie i Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
