W 2017 r. Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Juliusza Tuliszkowskiego – Państwowy Instytut Badawczy podjęło decyzję o powołaniu wewnętrznego zespołu ds. opracowania nowych kwalifikacji rynkowych w ramach Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK) w zakresie technicznych zabezpieczeń w ochronie przeciwpożarowej. Punktem wyjścia do rozpoczęcia prac we współpracy z ekspertami Instytutu Badań Edukacyjnych (IBE) były wyniki ankiety pracowni badania rynku i opinii społecznej IPSOS, zleconej przez ministra spraw wewnętrznych i administracji.
Kwartalnik ZSK – źródło informacji o systemie. Pobierz nowy numer!
Wyniki „Badania dot. zagrożenia pożarowego oraz zatruć tlenkiem węgla i dymem” są pesymistyczne. Pokazały one liczne problemy, w tym brak wiedzy w społeczeństwie na temat występujących zagrożeń, jakimi są pożary, wybuchy gazu oraz zatrucia tlenkiem węgla, a także sposobów ich zapobiegania. Szczególną uwagę zwracał odsetek respondentów (41%) deklarujących umiejętność rozpoznania tlenku węgla, w mniejszych miejscowościach odsetek ten był wyższy. W dużych miastach wynosi on 26%, natomiast wśród mieszkańców wsi aż 48%. Wśród badanych dominowało fałszywe przekonanie, że tlenek węgla, potocznie zwany czadem, można rozpoznać po zapachu – co stwierdziło aż 53% ankietowanych. Niepokojące, że zaledwie co piąty respondent wskazywał, że czad można wykryć za pomocą specjalnych czujek. Prawie co drugi pytany docenił przydatność czujek dymu lub czadu (45%). Jedna czwarta badanych twierdziła, że dla uchronienia się przed pożarem wystarczy być uważnym (28%). Takie podejście najczęściej deklarowały osoby z najniższym wykształceniem. Tylko co dziesiąty badany uważał, że należałoby posiadać gaśnicę bądź inne urządzenie gaśnicze w domu. Ogółem posiadanie czujek dymu i czadu zadeklarowało zaledwie odpowiednio 18% i 17% badanych.
Ofiary pożarów w Polsce
Należy podkreślić, że tlenek węgla jest śmiertelnie trującym, bezbarwnym i bezwonnym gazem, którego nie sposób zidentyfikować za pomocą ludzkich zmysłów. Jedynie czujka CO (tlenku węgla) może wykryć obecność tego gazu w stężeniu zagrażającym ludzkiemu życiu lub zdrowiu. Brak wiedzy dotyczącej zagrożeń w postaci czadu oraz pożaru przekłada się na statystyki ‒ średnio aż 80% wszystkich ofiar pożarów w Polsce to osoby, które poniosły śmierć we własnym mieszkaniu lub w domu. Obiekty mieszkalne stanowią w Polsce jedyną kategorię obiektów budowlanych zwolnionych z prawnego obowiązku stosowania jakichkolwiek systemów zabezpieczeń przed pożarem.
Kolejnym powodem podjęcia wyzwania przez CNBOP-PIB w postaci opracowania nowych kwalifikacji rynkowych z zakresu zabezpieczeń i ochrony przeciwpożarowej były statystyki przedstawiające odsetek niesprawnych instalacji bezpieczeństwa pożarowego w obiektach, w których doszło do pożaru. Statystyki te systematycznie są publikowane przez Biuro Rozpoznawania Zagrożeń Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej. Z przedmiotowej analizy danych zawierających procentowe wartości istniejących, sprawnych oraz działających rodzajów instalacji przeciwpożarowych tylko w tych obiektach, w których doszło do pożaru, wynika, że w 2017 r. niesprawnych było: 20% instalacji odpowiadających za wczesne wykrywanie i alarmowanie o zagrożeniu w postaci pożaru, 18% instalacji odpowiadających za zdalną transmisję alarmu, 49% instalacji gaśniczych, 40% instalacji odpowiadających za oddymianie oraz aż 54% hydrantów wewnętrznych i zaworów hydrantowych. W roku 2020 wartości procentowe dla wymienionych rodzajów niesprawnych instalacji wynosiły odpowiednio: 21%, 23%, 54%, (wzrost) oraz 36% i 49% (spadek).
Przepisy przeciwpożarowe czy techniczno-budowlane nie określają szczegółowo, jakie konkretnie kwalifikacje powinny posiadać osoby, które projektują, instalują i konserwują (serwisują) zabezpieczenia przeciwpożarowe w obiektach budowlanych. Jakość świadczonych usług w tym zakresie, w konsekwencji braku szczegółowych wymogów kwalifikacyjnych, może stanowić jedną z podstawowych przyczyn tak wyraźnego odsetka instalacji przeciwpożarowych, które z powodu niewłaściwego zaprojektowania, montażu i serwisu, nie zadziałały w sytuacji zagrożenia. Ujawnione potrzeby w tym zakresie są zatem bardzo duże.
Na wartości procentowe niesprawnych instalacji w pewnym stopniu może mieć wpływ systematyczny przyrost nowych obiektów budowlanych, a co za tym idzie liczba istniejących instalacji. Dynamikę wskazującą na wzrost liczby nowych obiektów i urządzeń obrazuje poniższy wykres.
Kwalifikacje rynkowe w zakresie ochrony przeciwpożarowej
Dla zespołu ekspertów CNBOP-PIB i IBE powyższe przesłanki stanowiły główną motywację do podjęcia wyzwania w postaci opisu i włączenia siedmiu nowych kwalifikacji rynkowych w zakresie projektowania, montażu i konserwacji zabezpieczeń przeciwpożarowych. Rezultatem podjętych prac było opracowanie i włączenie do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji następujących kwalifikacji rynkowych:
⇒ Montaż i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku węgla, dymu, ciepła i gazu;
⇒ Montaż i konserwacja zabezpieczeń przeciwpożarowych – dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO);
⇒ Montaż i konserwacja zabezpieczeń przeciwpożarowych – stałe urządzenia gaśnicze gazowe (SUG-G);
⇒ Montaż i konserwacja zabezpieczeń przeciwpożarowych – systemy sygnalizacji pożarowej (SSP) i sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi;
⇒ Projektowanie zabezpieczeń przeciwpożarowych – dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO);
⇒ Projektowanie zabezpieczeń przeciwpożarowych – systemy sygnalizacji pożarowej (SSP) i sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi;
⇒ Projektowanie zabezpieczeń przeciwpożarowych – stałe urządzenia gaśnicze gazowe (SUG-G).
Młodzi ludzie, wykwalifikowani w zakresie profesjonalnego montażu i konserwacji autonomicznych czujek wczesnej detekcji takich zagrożeń jak pożar, ulatniający się gaz czy tlenek węgla, są niezwykle potrzebnym w kraju zasobem kadrowym. Osoby przeszkolone
i certyfikowane na podstawie nowej kwalifikacji będą mogły również świadczyć usługi na rzecz osób niesamodzielnych, które z powodów różnych dysfunkcji (np.: niepełnosprawność, demencja) nie są zdolne do zakupu odpowiedniej czujki oraz samodzielnej jej instalacji we własnych mieszkaniach lub w domach.
Dlatego nowe kwalifikacje rynkowe w ochronie przeciwpożarowej oraz wykwalifikowany personel, który potwierdził swoją wiedzę, umiejętności oraz kompetencje społeczne to w istocie nie tylko nowa jakość na rynku edukacji, ale również szansa na uratowanie wielu ludzkich istnień.
Autor: Paweł Florek
Pracownik Działu Wsparcia i Audytów w CNBOP-PIB oraz inspektor ochrony przeciwpożarowej. Absolwent Wydziału Prawa SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego w Warszawie, gdzie ukończył studia na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. Współautor siedmiu nowych kwalifikacji z zakresu projektowania, montażu i konserwacji zabezpieczeń przeciwpożarowych włączonych do ZSK, a także pomysłodawca kwalifikacji dotyczącej montażu i konserwacji autonomicznych czujek. W CNBOP-PIB od sześciu lat realizuje zadania w zakresie projektów naukowo-badawczych.
