Korzyści zwielokrotnione

Koncepcja opisu grup kwalifikacji może dotyczyć kilku kwalifikacji o zbliżonych poziomach PRK, potwierdzających gotowość do wykonywania pokrewnych zadań w ramach sektora lub branży. Może także dotyczyć kwalifikacji, w których efekty uczenia się wskazują na coraz większą samodzielność w działaniu, przygotowanie do ponoszenia większej odpowiedzialności zawodowej, przyswojenie coraz bardziej złożonej wiedzy, możliwość wykonania coraz bardziej skomplikowanych, wielowymiarowych czynności.

Promocja uczenia się pod znakiem jakości

Grupy kwalifikacji nabierają znaczenia w odniesieniu do ustawy o ZSK, w której wskazano na możliwość etapowego gromadzenia oraz potwierdzania osiągnięć.

Art. 48.

1. Osiągnięcia wymagane dla danej kwalifikacji rynkowej, uzyskane w różnym miejscu i czasie, mogą być etapowo gromadzone i być podstawą nadania kwalifikacji w toku certyfikowania.
2. Przez osiągnięcia, o których mowa w ust. 1 i art. 49, należy rozumieć wyodrębniony zbiór efektów uczenia się, których uzyskanie zostało potwierdzone w walidacji, stanowiący część wymagań dla danej kwalifikacji rynkowej.
3. Osiągnięcia wymagane dla danej kwalifikacji rynkowej mogą być poddawane walidacji w różnym miejscu i czasie, jeżeli wymagania dotyczące walidacji, o których mowa w art. 25 ust. 2 pkt 5, nie stanowią inaczej.

Art. 49.

1. Instytucja certyfikująca może w toku certyfikowania danej kwalifikacji rynkowej uznać osiągnięcia, uzyskane w związku z ubieganiem się o nadanie innej kwalifikacji włączonej do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, za tożsame z osiągnięciami stanowiącymi część wymagań dla danej kwalifikacji rynkowej, na podstawie dokumentu potwierdzającego nadanie innej kwalifikacji.
2. Instytucja certyfikująca może w toku certyfikowania danej kwalifikacji rynkowej uznać inne osiągnięcia, niż określone w ust. 1, za tożsame z osiągnięciami stanowiącymi część wymagań dla danej kwalifikacji rynkowej, jeżeli uzyskanie tych osiągnięć zostało sprawdzone w przeprowadzonej walidacji.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, uznanie osiągnięć następuje na podstawie rozmowy z osobą ubiegającą się o nadanie danej kwalifikacji rynkowej oraz na podstawie oceny przedstawionej przez tę osobę dokumentacji.
4. Osiągnięcia uznane w sposób określony w ust. 1 lub 2 nie podlegają ponownej walidacji.

 Źródło: Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji

Określone w ustawie „osiągnięcia” to zatem nic innego jak część efektów uczenia się, których potwierdzenie może zostać uznane podczas starania się o uzyskanie innych kwalifikacji rynkowych. Opracowywanie powiązanych ze sobą kwalifikacji ułatwia realizację procedur uznawania osiągnięć, pozwala bowiem na zawieranie w kwalifikacji porównywalnych efektów uczenia się, a nawet całych podobnych lub takich samych zestawów efektów uczenia się.

„Co kto dobrze umie, tym się rad bawi”

Przykładem funkcjonujących w ZRK pokrewnych kwalifikacji, do których przypisano ten sam lub zbliżony poziom PRK, należą trzy kwalifikacje z obszaru ochrony przeciwpożarowej.

Jak wynika z powyższego zestawienia, pierwszemu zestawowi efektów uczenia się we wszystkich trzech kwalifikacjach nadano tę samą nazwę. Zestaw zbudowany jest z takich samych efektów uczenia się, dla których opisano takie same kryteria weryfikacji. Wskazano w nim efekty uczenia się dotyczące ogólnej wiedzy o systemach zabezpieczeń przeciwpożarowych, ważnej z punktu widzenia umiejętności montażu i konserwacji wszystkich objętych omawianymi kwalifikacjami typów instalacji i urządzeń. Kolejne zestawy efektów uczenia się we wszystkich trzech kwalifikacjach charakteryzuje taka sama architektura opisu, ale wskazywane efekty uczenia się dotyczą już różnych typów instalacji i urządzeń. Tak skonstruowane efekty uczenia się ułatwiają uzyskanie kwalifikacji dzięki możliwości jednokrotnego potwierdzenia efektów uczenia się zawartych w zestawie nr 1. Propozycja przenoszenia osiągnięć została wzmocniona przez wskazanie rozwiązań organizacyjnych wyrażonych w wymaganiach dotyczących walidacji: „Zestaw 1 Przygotowanie do montażu i konserwacji technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych może być wspólny dla różnych kwalifikacji z obszaru zabezpieczeń przeciwpożarowych. W okresie 3 lat od zaliczenia Zestawu 1 w ramach walidacji innej kwalifikacji dopuszcza się uznanie wyniku walidacji niniejszej kwalifikacji”.

Wspólne efekty uczenia się mogą też dotyczyć zagadnień związanych z zasadami organizacji stanowisk pracy i BHP. Takie rozwiązanie zostało zastosowane na przykład w kwalifikacjach rynkowych z obszaru mody. W czterech kwalifikacjach: Konstruowanie szablonów odzieżowych do produkcji przemysłowej odzieży, Konstruowanie w systemach CAD/CAM przemysłowych szablonów odzieżowych, Zarządzanie procesami technologicznymi przemysłowego szycia odzieży z tkanin oraz Zarządzanie procesami technologicznymi przemysłowego szycia odzieży z dzianin zawarto identycznie nazwany efekt uczenia się  „Charakteryzuje zasady BHP obowiązujące na stanowiskach pracy” i określono dla tej umiejętności takie same kryteria weryfikacji. Również w kwalifikacji Wytwarzanie odzieży miarowej damskiej ujęto tę umiejętność, ale w opisie została uszczuplona o kryterium weryfikacji  „omawia zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy oraz w stanach zagrożenia zdrowia i życia”. Warto też zauważyć, że w dwóch kwalifikacjach dotyczących konstruowania szablonów wskazano ten sam efekt uczenia się  „Posługuje się tabelami rozmiarowymi”.

Zdarzają się grupy kwalifikacji rynkowych, w których potwierdzenie jednej z nich jest warunkiem możliwości starania się o kolejną. Jednym z warunków przystąpienia do walidacji kwalifikacji Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach gospodarczych na przykład jest posiadanie dokumentu potwierdzającego nadanie kwalifikacji Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych. W tej ostatniej określono ogólne, uniwersalne efekty uczenia się dotyczące prowadzenia mediacji, nie zostały one powtórzone w kwalifikacji dotyczącej spraw gospodarczych. Do kwalifikacji „bazowej” przypisano piąty poziom PRK, do kwalifikacji dotyczącej mediacji w sprawach gospodarczych – szósty.

Należy podkreślić, że wszystkie określone dla tych kwalifikacji efekty uczenia się, które zostaną potwierdzone, mogą zostać uznane w toku certyfikowania innych zbliżonych kwalifikacji – Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach rodzinnych oraz Prowadzenie mediacji w sprawach karnych i o wykroczenia. Umiejętności w obu kwalifikacjach zostały jednak opisane w różny sposób, można zatem przypuścić, że uznawanie osiągnięć będzie w tym wypadku wymagało większego zaangażowania ze strony asesorów.

Innym przykładem grupy kwalifikacji, w których każda kolejna ma przypisany wyższy od poprzedniej poziom PRK, są kwalifikacje dotyczące umiejętności trenerskich w sporcie. Widać to na przykładzie trenerów tenisa stołowego.

Przystąpienie do walidacji kwalifikacji z najniższym poziomem nie wiąże się z koniecznością posiadania certyfikatu żadnej innej kwalifikacji rynkowej, w kolejnych warunkiem jest m.in. posiadanie kwalifikacji „trenerskiej” z obszaru tenisa stołowego z niższym poziomem PRK. Wzrost złożoności efektów uczenia się jest zauważalny w strukturze każdego z zestawów efektów uczenia się. W kwalifikacji odnoszącej się do „szkolenia wstępnego” pomieszczono efekty uczenia się dotyczące wiedzy o biologicznych, biomechanicznych, metodycznych oraz psychospołecznych podstawach planowania zajęć i procesu szkoleniowego. Wiedza z tego obszaru nie będzie weryfikowana w kwalifikacjach z wyższymi poziomami PRK.

Obie koncepcje są korzystne dla wszystkich interesariuszy kwalifikacji. Zachęcają do opracowywania kolejnych kwalifikacji z danego obszaru. Promują uczenie się, myślenie o potencjalnych ścieżkach rozwoju, planowanie kariery. Z punktu widzenia pracodawców pozwalają na zagospodarowanie kluczowych obszarów kompetencji. Instytucje certyfikujące mają ułatwione zadanie w tworzeniu scenariuszy i narzędzi walidacji. Włączanie grup kwalifikacji nie jest rzecz jasna warunkiem uznawania osiągnięć, niemniej usprawnia wszystkie związane z tym działania.

O autorze:

Piotr Bordzoł – doktor nauk humanistycznych, absolwent MISH KUL, polonista. Członek Pracowni Języka Polskiego w Zakładzie Dydaktyk Szczegółowych IBE (2013–2016), od 2016 roku wspiera podmioty zainteresowane opisywaniem i włączaniem do ZSK kwalifikacji rynkowych.