Idea uczenia się przez całe życie wskazywana jest przez Komisję Europejską jako jedna z fundamentalnych zasad rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, budowy więzi społecznych, zabezpieczenia zatrudnienia oraz przeciwdziałania marginalizacji. Jednym z ważnych dokumentów odzwierciadlających tę ideę jest Zalecenie Rady w sprawie poprawy ścieżek umiejętności: nowe możliwości dla dorosłych, które stało się impulsem do uruchomienia projektu „Szansa – nowe po możliwości dla dorosłych”.
Projekt realizowany jest przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji w partnerstwie z Instytutem Badań Edukacyjnych. Zakłada opracowanie modeli wsparcia edukacyjnego osób dorosłych, w których nacisk będzie położony na rozwijanie umiejętności podstawowych: przetwarzania i rozumienia informacji, rozumowania matematycznego, umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych.
Przeczytaj najnowsze wydanie Kwartalnika ZSK
Każdy z modeli skierowany jest do jednej z siedmiu grup docelowych: osób 50+, bezrobotnych, pracujących (w szczególności MŚP), osób z obszarów defaworyzowanych, imigrantów, osób z niepełnosprawnościami sensorycznymi oraz intelektualnymi. Modele mają być maksymalnie dostosowane do grup docelowych, aby jak najlepiej odpowiedzieć na potrzeby uczestników wsparcia. Są one testowane przez rozmaite podmioty: organizacje pozarządowe, jednostki samorządowe czy spółdzielnie. Każdy z modeli zakłada trójstopniowe wsparcie, które opiera się na diagnozie, wsparciu edukacyjnym oraz walidacji efektów uczenia się. Projekt „Szansa”, choć formalnie nie należy do systemu, to jednak w dużej mierze oparty jest na założeniach Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
W pierwszej fazie projektu opracowano dziesięć zestawów efektów uczenia się, odnoszących się do umiejętności podstawowych. Są to między innymi: Tworzenie pism urzędowych oraz wypełnianie formularzy urzędowych, Korzystanie z serwisów i platform internetowych czy Planowanie i prowadzenie domowego budżetu. Zestawy stanowią podstawę do przygotowania programów nauczania. Uczestnicy mają możliwość podejścia do walidacji i otrzymania zaświadczenia o nabytych efektach uczenia się. Zgodne z ZSK jest również tworzenie zestawów opierające się na ośmiostopniowej Polskiej Ramie Kwalifikacji.
Dobre praktyki w projekcie „Szansa”
Projekt „Szansa” to nie tylko wsparcie edukacyjne, ale również inne elementy mające wpływ na poprawę jakości życia uczestników. Zaplanowane zostały zajęcia z doradztwa (m.in. zawodowego) oraz pomoc psychologiczna, a także opieka nad osobami zależnymi w czasie, gdy ich opiekunowie biorą udział w zajęciach. Osobom o ograniczonej mobilności lub zamieszkujących tereny źle skomunikowane zapewniono dojazd na miejsce wsparcia lub w przypadku niektórych modeli – zajęcia w formule online.
Dalej prezentujemy wybrane przykłady modeli projektu „Szansa”, w których zastosowano nietuzinkowe podejście do rozwijania umiejętności podstawowych osób dorosłych.
„Eko-szansa w uniwersytetach ludowych”
Model realizowany jest przez Stowarzyszenie Ekologiczne Ziarno, czyli instytucję, która od lat krzewi w Polsce ideę uniwersytetów ludowych. Wypracowana w tej tradycji metodyka nauczania (partnerskie relacje nauczycieli i uczniów, zagadnienia związane z najnowszą wiedzą o rolnictwie, nastawienie na praktykę) wykorzystywana jest do rozwijania umiejętności cyfrowych i matematycznych uczestników, głównie ze środowisk rolniczych.
Podczas warsztatów uczestnicy poznają zasady upraw ekologicznych warzyw czy sposoby wytwarzania naturalnych kosmetyków, a jednocześnie rozwijają umiejętności obsługi komputera oraz wykorzystania internetu do prowadzenia gospodarstwa ekologicznego.
„Siła Bieszczad”
Realizowany przez Centrum Innowacyjnej Edukacji model prezentuje metodykę „edukacji w terenie” (ang. outdoor learning), zgodną z założeniami opracowanymi przez Uniwersytet w Edynburgu. Wsparcie edukacyjne podzielone jest na dwie fazy. W pierwszej uczestnicy, w trakcie siedmiodniowej wyprawy terenowej, realizują szereg aktywności, takich jak: wędrówka w lesie, budowa obozowiska, gotowanie pod gołym niebem. Czas w plenerze, z dala od cywilizacji, pod okiem wykwalifikowanych trenerów i coachów jest doskonałą okazją do integracji grupy, zacieśniania więzi, budowania poczucia własnej sprawczości oraz odpowiedzialności. W drugiej fazie uczestnicy realizują ćwiczenia ukierunkowane na rozwijanie umiejętności cyfrowych, matematycznych oraz rozumienia i przetwarzania informacji.
„Pojąć głębię”
Ostatni prezentowany model, skierowany do osób z niepełnosprawnością intelektualną, prowadzony jest przez Spółdzielnię Socjalną Dalba. Rozwój umiejętności odbywa się tu poprzez treningi nurkowania. Forma ta sprzyja kształtowaniu kompetencji społecznych, usamodzielnianiu się oraz wzrostowi poczucia sprawczości i niezależności. W dalszej perspektywie przekłada się to na aktywizację zawodową uczestników. Prowadzone są również warsztaty symulacyjne realizowane w kontrolowanych warunkach w lokalu gastronomicznym. Uczestnicy zdobywają umiejętności obsługi klienta, serwowania napojów i posiłków czy wykonywania prostych czynności w kuchni. W ten sposób nabywają kompetencji społecznych, a także umiejętności: matematycznych, rozumienia i przetwarzania informacji oraz cyfrowych.
Zaprezentowane przykłady działań podejmowanych w poszczególnych modelach projektu „Szansa” wskazują na nieszablonowe, innowacyjne podejście do edukacji osób dorosłych. Są również dowodem, że różnego typu deficyty czy dysfunkcje nie powinny być przeszkodą w samorozwoju, ale zachętą do poprawy funkcjonowania osób dorosłych zarówno w życiu społecznym, jak i zawodowym.
O autorach:
Maryla Koss-Goryszewska
Doktor nauk społecznych w zakresie socjologii. Od 2019 r. pracowniczka Instytutu Badań Edukacyjnych, gdzie pełni funkcję liderki merytorycznej w projekcie „Szansa – nowe możliwości dla dorosłych”.
Maciej Ostaszewski
Socjolog, absolwent studiów doktoranckich w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. W Instytucie Badań Edukacyjnych pracuje na stanowisku eksperta, gdzie odpowiada za realizację zadań w projekcie „Szansa – nowe możliwości dla dorosłych”.
