Zielone budownictwo to realizowanie inwestycji w taki sposób, aby nowo powstały obiekt budowlany pozostawał w zgodzie ze swoim otoczeniem, potrzebami użytkowników oraz generował jak najmniej kosztów w całym cyklu swojego życia. Spełnienie wszystkich tych warunków przez obiekty budowlane wymaga wznoszenia ich zgodnie z pewnymi zasadami, takimi jak:

• dopasowanie obiektu do otoczenia i biernego wykorzystania energii słonecznej,
• zastosowanie energooszczędnych nisko- i zeroemisyjnych technologii,
• zastosowanie odnawialnych źródeł energii (modułów fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych, wiatraków, urządzeń wykorzystujących energię geotermalną),
• użycie ekologicznych materiałów: naturalnych, lokalnych, z recyklingu lub odzysku,
• efektywne zarządzanie zasobami w celu stworzenia budynków, które są zarówno przyjazne dla środowiska, jak i ekonomicznie opłacalne,
• efektywne zarządzanie wodą poprzez stosowanie systemów pozyskiwania deszczówki i wykorzystania wody szarej oraz instalację urządzeń oszczędzających wodę.

Jednym z fundamentów zielonego budownictwa jest wykorzystanie materiałów, które nie wpływają negatywnie na środowisko, są trwałe i nadają się do recyklingu. Do takich popularnych ekologicznych materiałów można zaliczyć m.in.:

• drewno z certyfikowanych źródeł, czyli np. pochodzące z lasów zarządzanych w sposób zrównoważony,
• materiały izolacyjne, np. wełnę mineralną lub drzewną, korek, celulozę, słomę itp.,
• konstrukcyjne materiały budowlane z odzysku bądź recyklingu, np. stal, beton, cegły, a także drewno i tworzywa sztuczne nadające się do ponownego wykorzystania w budownictwie,
• farby i wykończenia ekologiczne, np. farby na bazie wody, wolne od lotnych związków organicznych (VOC), a także inne nietoksyczne wykończenia, nieemitujące szkodliwych substancji (Zielone budowanie, czyli ekologia i nieruchomości).

Kluczowe znaczenie w zielonym budownictwie mają technologie modułowe wykorzystujące optymalnej grubości izolacje termiczne, superenergooszczędne okna i drzwi oraz systemy ogrzewania i chłodzenia oparte na odnawialnych źródłach energii, a także systemy zarządzania energią. Technologie te najczęściej bazują na lekkim szkielecie drewnianym lub stalowym, a moduły (zwykle 3D) są praktycznie całkowicie wykańczane w fabrykach.

W Polsce nie ma jeszcze regulacji dotyczących zielonego budownictwa, ale są już miasta, które wprowadzają swoje standardy w tym zakresie, np. Warszawa wprowadziła „Warszawski Standard Zielonego Budynku”. Inwestorzy z komercyjnego sektora budownictwa (biurowce, centra handlowe), a także niektórzy inwestorzy wznoszący obiekty użyteczności publicznej coraz częściej chcą, aby inwestycja spełniała wymogi określonych ekologicznych certyfikatów, takich jak LEED czy BREEAM (najpopularniejsze systemy wielokryterialnej oceny budynków). 

Do realizacji zadań związanych z wdrażaniem zielonego budownictwa należy przygotować liczną grupę specjalistów budowlanych. Specyficzna wiedza i umiejętności tych osób zostały szczegółowo opisane w nowych Sektorowych Ramach Kwalifikacji dla Budownictwa.

Sektorowe Ramy Kwalifikacji dla Budownictwa 

Zielona transformacja gospodarki stawia duże wyzwania przed rynkiem pracy w sektorze budownictwa. Od lat występuje na nim zjawisko niedoboru odpowiednio wykwalifikowanych pracowników, czyli luka kompetencyjna. Zgodnie z wynikami projektu BUILD UP SKILLS II tylko do realizacji programu termomodernizacji opisanego w Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków  potrzeba w perspektywie 2030 roku około 240 tysięcy nowych pracowników rocznie. Zdaniem autorów opracowanego w ramach projektu BUILD UP SKILLS II dokumentu o nazwie Strategia podnoszenia umiejętności pracowników sektora budowlanego w zakresie energooszczędnych technologii budowlanych, w szczególności tych stosowanych w budynkach poddawanych gruntownym renowacjom główną przyczyną deficytu jest brak pracowników wykonujących zawody budowlane – młodzież planująca swoją ścieżkę kariery nie jest zainteresowana pracą w budownictwie, a dla osób dorosłych, które mogłyby taką pracę podjąć (górnicy, kobiety, osoby z niepełnosprawnościami itd.), konieczność przekwalifikowania się związana z wejściem do branży budowlanej wydaje się zbyt trudna. 

Do 2050 roku Unia Europejska zamierza osiągnąć neutralność klimatyczną i w związku z tym wzrasta  zapotrzebowanie na pracowników branży budowlanej mających odpowiednie kompetencje w tym zakresie. Nowe technologie, zmieniające się podejście do prac projektowych, budowlano-montażowych i instalacyjnych oraz konieczność systemowego podwyższania standardu energetycznego nowych i istniejących budynków wpływają na sektorowy rynek pracy. Niezbędnym warunkiem zapewnienia odpowiedniego poziomu przygotowania zawodowego pracowników sektora budowlanego są dobrze określone kwalifikacje, w czym z pewnością może pomóc nowelizacja Sektorowych Ramy Kwalifikacji dla Budownictwa (SRK Bud) przegotowana przez Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy wraz z grupą zaproszonych ekspertów branżowych.

W ujęciu prawa oświatowego kwalifikacja to zestaw efektów uczenia się w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych nabytych w edukacji formalnej, edukacji pozaformalnej lub poprzez uczenie się nieformalne, zgodnych z ustalonymi dla danej kwalifikacji wymaganiami, których osiągnięcie zostało sprawdzone w walidacji oraz formalnie potwierdzone przez uprawniony podmiot certyfikujący. Biorąc pod uwagę tą definicję oraz uwarunkowania branżowe, określono granice sektora budowlanego obejmujące cykl życia obiektu budowlanego. Eksperci zdefiniowali wymagania dla pracowników od poziomu PRK 2 do 8 dotyczące wiedzy, umiejętności i umiejętności społecznych. W przejrzysty sposób wyodrębniono także zielone kompetencje. Opisy wymagań dotyczących wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych na poszczególnych poziomach odnoszą się do całego cyklu życia obiektów budowlanych, zarówno kubaturowych, jak i infrastrukturalnych. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom zrównoważonego rozwoju gospodarki niskoemisyjnej i gospodarki o obiegu zamkniętym. Wyodrębniono kwestie BHP i maszyn budowlanych. Projekt SRK Bud zyskał pozytywne opinie recenzentów.

Zrównoważone (zielone) budownictwo bazuje na trzech filarach: ekologii, ekonomii i społecznej odpowiedzialności. W praktyce oznacza to projektowanie i budowę obiektów budowlanych, które są energooszczędne, wykorzystują odnawialne źródła energii oraz minimalizują zużycie wody, produkcję odpadów i emisję zanieczyszczeń gazowych w całym cyklu życia obiektów.

Do przeprowadzenia zielonej transformacji budownictwa wymagane są kadry pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Nowe SRK Bud będą drogowskazem w procesie kształcenia formalnego i nieformalnego pracowników budowlanych realizujących ambitne programy termomodernizacji istniejących budynków i budowy nowych bezemisyjnych obiektów budowlanych.

Zielone budownictwo cieszy się coraz większą popularnością w skali globalnej, nie tylko z powodu społecznej atrakcyjności ekologicznego podejścia, ale przede wszystkim ze względu na faktyczną troskę o stan środowiska naturalnego i wpływ budynków na przyrodę. Oznacza to, że związana z tym praca będzie czekać na specjalistów nie tylko w kraju, ale także za granicą. Rozwój kariery zawodowej w obszarze zielonego budownictwa to dobry wybór dla młodych oraz ciekawa propozycja przebranżowienia dla starszych pracowników.

Bibliografia

Gilewski, P., Węglarz, A. i Zdanowski, P. (2024). Strategia podnoszenia umiejętności pracowników sektora budowlanego w zakresie energooszczędnych technologii budowlanych, w szczególności tych stosowanych w budynkach poddawanych gruntownym renowacjom. Budownictwo i Prawo,  27(1), 3–6.

Ministerstwo Rozwoju i Technologii. (2022). Długoterminowa strategia renowacji budynków. Wspieranie renowacji krajowego zasobu budowlanego. Pobrano z https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/Dlugoterminowa-strategia-renowacji-budynkow

Zielone budowanie, czyli ekologia i nieruchomości. (2024). Prospercity. Pobrano z

https://prospercity.pl/zielone-budowanie-czyli-ekologia-i-nieruchomosci/

Pozostałe artykuły  w Kwartalniku 1/2025 dot. branży budowlanej:

• Sektorowa Rama Kwalifikacji w Budownictwie, Mateusz Przywara, Jerzy Hoła
• Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Budownictwa a szkolnictwo w branży budowlanej, Magdalena Popielewska
• Wykorzystanie Sektorowych Ram Kwalifikacji dla Budownictwa w szkolnictwie wyższym, Krystyna Kazimierowicz-Frankowska, Magdalena Bochenek
• Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Budownictwa a rynek pracy, HR oraz podnoszenie kompetencji pracowników,  Dariusz Buchaniec, Janusz Bochenek
• Prace nad Sektorową Ramą Kwalifikacji dla Budownictwa z perspektywy ekspertów merytorycznych, Zofia Kozyra
• Podcasty z ekspertami z branży budowlanej, Urszula Szulc